THIẾT SAM GIẢ LÁ NGẮN

Pseudotsuga brevifolia W. C. Cheng & L. K. Fu, 1975

Pseudotsuga sinensis var. brevifolia (W. C. Cheng & L. K. Fu) Farjon & Silba, 1990

Họ: Thông Pinaceae

Bộ: Thông Pinales

Đặc điểm nhận dạng:

Thân gỗ, không cao quá 10 - 22 m ít nhiều vặn vẹo hoặc thẳng, vỏ màu nâu, nứt dọc; cành nằm ngang làm cho tán cây có hình ô, rộng đến 10 - 15 m. Lá đính xoắn ốc hoặc kiểu răng lược đều đặn, hình dải, dài từ 0,7 cm tới 1,5 cm, hiếm khi 2 cm, rộng 2 - 3,2 cm, lõm ở đỉnh. Nón luôn luôn ở tư­ thế mọc chúc xuống, hình trứng hơi dài hoặc hình trụ, dài 3,7 - 6,5 cm, rộng 3,4 cm; vẩy hạt ở phần giữa nón từ hình tròn tới hình thoi, cao 2,2 - 2,5 cm, rộng 3,3 cm, cứng, mặt xa trục (mặt ngoài - abaxial) lồi, có lông dày, gốc hình nêm, lá vẩy quặt ngược ra ngoài và cụp xuống trông thấy rõ trong nón cái, hình tam giác nhọn, dài 3 mm, các thuỳ bên cũng hình tam giác. Những cây có nón cái trưởng thành hình trứng hơi dài gặp phổ biến hơn trong khi những cây có nón cái hình trụ ngắn gặp ít hơn. Hạt không đều đặn lốm đốm nâu, hình trứng 3 cạnh, nghiêng, dài 2 cm kể cả cánh; cánh màu nâu đỏ, nhẵn bóng, dài 1,3 cm, có lông ở phần giữa mặt gần trục (mặt trong - adaxial). 

Sinh học, sinh thái.

Nón hình thành vào tháng 3 - 4, hạt chín và đ­ược phát tán vào tháng 9 - 10. Sự tái sinh bằng hạt trong tự nhiên diễn ra bình th­ường. Cây trung sinh và ư­a sáng, không chịu được lửa rừng, mọc trên đư­ờng đỉnh hoặc ở phần s­ườn gần đỉnh, ở độ cao khoảng từ 500 - 600 đến 1.500 m. Quần xã thuần loại hay ư­u thế Thiết sam giả lá ngắn Pseudotsuga brevifolia, thường mọc với 2 loài cây cùng họ là Thông pà cò ít lá Pinus kwangtungensis var. varifolia và Thiết sam đông bắc Tsuga chinensis và một loài cây lá rộng là Sồi cau đá Quercus rupestris xen rải rác.

Phân bố:

Trong nước: Hà Giang (Đồng Văn, Yên Minh, Mèo Vạc), Cao Bằng (Nguyên Bình, Trà Lĩnh: Thăng Heng; Hạ Lang, Bảo Lạc), có thể cả ở Lạng Sơn và Bắc Kạn.

Nước ngoài: Trung Quốc, một số điểm ở Tứ Xuyên, Quý Châu, Triết Giang, Vân Nam và Quảng Tây (điểm thu mẫu gần Việt Nam nhất đồng thời cũng ở cực nam là Long Châu, ở độ cao 1.250 m).

Giá trị:

Loài này thuộc yếu tố Đông á, gỗ có cấu tạo mịn, màu trắng ngà, hơi thơm, không bị mối mọt, dễ gia công chế biến, nên rất đ­ược ưa chuộng để đóng đồ dùng gia đình .

Tình trạng:

Loài phân bố rộng trên đường đỉnh núi đá vôi nơi có địa hình tương đối hiểm trở, số cá thể đã giảm nhiều và vẫn sẽ có nguy cơ bị đe doạ tuyệt chủng do nạn cháy rừng và khai thác gỗ. Theo dự đoán thì trư­ớc khi bị con ngư­ời chặt phá và nạn lửa rừng chắc chắn quần xã này đã bao phủ toàn bộ các đỉnh và đư­ờng đỉnh núi đá vôi có độ cao t­ương ứng của tỉnh Cao Bằng cũng như­ các tỉnh lân cận như­ Lạng Sơn, Bắc Kạn, Hà Giang.

Phân hạng: VU A1a,c,d, B1 + 2b,e

Biện pháp bảo vệ:

Cần bảo vệ nghiêm tại các địa điểm đã được phát hiện, nên nghiên cứu kỹ về sinh học, sinh thái, phân bố để tổ chức phát triển đối tư­ợng này nhằm bảo tồn nguồn gen phục vụ cho việc trồng rừng và xúc tiến thành lập khu bảo tồn loài tại khu vực Thăng Heng, huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 508.