TU HÚ CHÙM

Gmelina racemosa (Lour.) Merr., 1935

Lantana racemosa Lour., 1790

Gmelina hainanensis Oliv.' 1889

Gmelina annamensis Dop, 1914

Họ: Cỏ roi ngựa Verbenaceae

Bộ: Hoa môi Lamiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ, cao 10 - 15 m. Cành gần như tròn, không gai, lúc non có lông màu vàng nhạt, sau nhẵn; vỏ nâu nhạt, có bì khổng. Lá hình trái xoan hay trái xoan rộng, cỡ 5 - 15 x 4 - 9 cm; chóp lá nhọn; gốc lá cụt hay hình nêm; mép nguyên; mặt trên sáng, nhẵn; mặt dưới màu xanh nhạt, có lông tơ; gân bên 3 - 4 đôi, có 2 gân gốc; cuống dài 2 - 5 cm, lõm phía trên, có lông. Cụm hoa hình chuỳ ở đỉnh cành, cao 7 - 10 cm, có lông vàng nhạt. Lá bắc hình trái xoan, 8 - 10 x 5 - 7 mm, có lông màu, màu xanh, sớm rụng. Đài hình chuông, dài 12 - 15 mm, có lông và có tuyến ở phía ngoài, 5 thuỳ xẻ sâu, dài bằng ống. Tràng màu vàng, dài 3 - 4 cm, có lông và có tuyến ở phía ngoài, 5 thuỳ tạo thành 2 môi: môi trên 2 thuỳ, đỉnh tròn hay phẳng; môi dưới 3 thuỳ đỉnh tròn, thuỳ giữa hơi lớn hơn 2 thuỳ bên. Nhị 4, hơi thò khỏi ống; chỉ nhị có tuyến. Bầu có lông; vòi dài bằng nhị, đỉnh xẻ 2 thuỳ. Quả hạch hình trứng, cỡ 1,5 - 1,8 x 1 - 1,2 cm, mang đài đồng trưởng.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 5 - 6, quả chín tháng 8 - 9. Cây mọc rải rác trong rừng thứ sinh, rừng thưa, ven rừng, ở độ cao từ thấp đến 500 m.

Phân bố:

Trong nước: Quảng Ninh (Quảng Yên, Tiên Yên), Hà Tây (Ba Vì), Quảng Trị.

Nước ngoài: Trung Quốc, Lào, Thái Lan.

Giá trị:

Cây cho gỗ không bị mối mọt, đóng các đồ dùng trong gia đình.

Tình trạng:

Khu phân bố bị chia cắt. Con người luôn tác động bằng phát nương làm rẫy và khai thác lẫy gỗ làm cho các cá thể trưởng thành ngày càng suy giảm.

Phân hạng: VU B1+2e.

Biện pháp bảo vệ:

Loài cần được bảo vệ ở khu bảo tồn hay các vườn quốc gia có phân bố như Ba Vì, ...

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 359.