DẺ ĐẤU ĐỨNG

Lithocarpus finetii (Hickel & A. Camus) A. Camus, 1931

Pasania finetii Hickel & A. Camus, 1921

Quercus elegans Blume, 1823

Arcaula spicata Raf., 1838

Lithocarpus collettii (King ex Hook.f.) A.Camus, 1948

Họ: Giẻ Fagaceae

Bộ: Giẻ Fagales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ lớn, thường xanh, cao 20 - 30 m, đường kính 40 - 60 cm. Lá hình bầu dục, bầu dục thuôn hoặc hình mũi mác, cỡ (8)14 - 23(25) x 5 - 8(9) cm, mặt dưới hơi có lông ngắn như bột, chóp lá tù hay thành mũi ngắn, gốc lá hình nêm; mép nguyên; gân bên 10 - 14 đôi, mờ và cong ở gần mép; cuống lá dài 1 - 1,8 cm. Cụm hoa không phân nhánh, đơn tính. Hoa đực đơn độc hoặc thành bó, có bao hoa hình chuông xẻ 6 thuỳ, có nhụy lép; nhị 12; chỉ nhị khá rõ; bao phấn rất ngắn, đính lưng; trung đới không nhọn đầu. Gié cái (khi mang quả) dài 10 - 12 cm; hoa cái chụm thành bó 2 - 3 hoa, có bao hoa khá phát triển, có 10 - 12 nhị lép; bầu 3 ô; vòi nhụy hình nón hay hình trụ; núm nhụy hình chấm nhỏ. Đấu không cuống, hình đĩa, rộng 2 cm, mặt ngoài có nhiều vảy rất nhỏ; đấu cao băng 1/2 hạch. Hạch (hạt) hình cầu dẹt, cao cỡ 10 mm, đường kính 18 - 25 mm, màu nâu đậm và hơi láng.

Sinh học, sinh thái:

Mùa quả tháng 10 - 11. Cây trung tính, khi non ưa bóng, mọc rải rác trong rừng nguyên sinh nhiệt đới và cận nhiệt đới, trên đất ẩm, đất ferralit màu vàng, giầu mùn, ở độ cao 1200 - 1.500 m.

Phân bố:

Trong nước: Lào Cai (Sapa), Yên Bái, Cao Bằng, Lạng Sơn, Phú Thọ (Phủ Đoan), Thanh Hoá (Bái Thượng), Nghệ An (Phủ Quỳ, Kẻ Bọn).

Nước ngoài: Bangladesh, Borneo, Campuchia, Trung Nam Trung Quốc, Đông Himalaya, Jawa, Lào, Malaya, Myanmar, Nepal, Sulawesi, Sumatera, Thái Lan, Tây Tạng

Giá trị:

Loài hiếm của Việt Nam. Gỗ dùng trong xây dựng, đóng giường, làm cầu, làm cột điện. Hạt chứa nhiều tinh bột, ăn được.

Tình trạng:

Nhiều điểm cư trú như Phủ Đoan (Phú Thọ), Bái Thượng (Thanh Hoá), Kẻ Bọn (Nghệ An) rừng đã bị chặt phá nghiêm trọng. Bản thân loài cũng bị khai thác lấy gỗ.

Phân hạng: EN A1c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Không chặt đốn những cây trưởng thành còn sót lại ở các điểm phân bố trên. Có thể tìm nguồn giống đem về trồng tại Trạm Đa dạng sinh học Mê Linh (Vĩnh Phúc).

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 213.