HOA KI NÔ

Kinostemon ornatum (Hemsl.) Kudo, 1929

Teucrium ornatum Hemsl., 1890

Kinostemon bidentatum Doan, 1936

Họ : Hoa môi Lamiaceae

Bộ : Hoa môi Lamiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ mọc đứng, cao 50 - 80 cm. Thân vuông, ít phân nhánh, nhẵn. Lá hình bầu dục - mũi mác hẹp, cỡ 5 - 10 x 1,3 - 3,5 cm, chóp lá nhọn, gốc lá tù hay hình nêm, mép xẻ răng cưa thưa, hai mặt gần như nhẵn; gân bên 5 - 6 đôi; cuống lá dài 5 - 10 mm. Cụm hoa dạng chùm ở đỉnh cành, dài 4 - 7 cm, gồm từng cặp hoa mọc đối trên mỗi đốt. Lá bắc hình mác hẹp, không cuống, sớm rụng. Đài hình chuông, dài 2,5 - 3 mm, nhẵn ở mặt ngoài, mặt trong có lông, 2 môi: môi trên 3 thuỳ với thuỳ giữa rộng và nhọn ở đỉnh; môi dưới 2 thuỳ thuôn, nhọn ở đỉnh. Đài quả đồng trưởng, dài 5 - 6 mm. Tràng màu tím hồng, dài 10 - 12 mm, có lông ở ngoài và ở họng; 2 môi: môi trên 2 thuỳ ngắn, xẻ nông; môi dưới 3 thuỳ với thuỳ giữa lớn. Nhị 4, hướng lên phía môi trên của tràng, 2 nhị dưới dài hơn 2 nhị trên; bao phấn 2 ô, có đai dày ở giữa. Bầu nhẵn, vòi dài hơn nhị, đỉnh xẻ 2 thuỳ. Quả gần hình cầu, đường kính 1 mm, có gân mạng thưa.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 7 - 8, quả chín tháng 10 - 12. Tái sinh bằng hạt. Gặp nơi sáng và ẩm, ven rừng, các bãi hoang ở độ cao 1.000 - 2.000 m.

Phân bố:

Trong nước: Lào Cai (Vườn quốc gia Hoàng Liên).

Thế giới: Trung Quốc.

Giá trị:

Hoa đẹp có thể trồng làm cảnh.

Tình trạng:

Nguồn gen hiếm, chỉ mới gặp ở một điểm Lào Cai (Sapa). Khu phân bố đã hẹp lại thường bị tác động của con người nên rất dễ bị tuyệt chủng.

Phân hạng: CR B1+2e.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "bị đe doạ" (Bậc T). Hiện đã được nằm trong khu bảo vệ của Vườn quốc gia Hoàng Liên. Cần điều tra và tìm kiếm thêm ở các vùng lân cận và ngay trong khu bảo tồn.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 244.