XƯN XE TẠP

Kadsura heteroclita (Roxb.) Craib, 1925

Uvaria heteroclita Roxb., 1832

Kadsura roxburghiana Arn., 1838

Kadsura wightiana Thwaites, 1858

Họ: Ngũ vị Schisandraceae

Bộ: Hồi Illiciales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo hoặc bụi trườn, nhánh non không có lông. Lá hình bầu dục đến hình mũi mác, cỡ 9 - 13 x 4 - 6 cm, nhẵn ở cả 2 mặt, chóp lá tù, gốc lá tù đến gần tròn; mép lượn sóng và hơi có răng nhỏ thưa; gân bên 6 - 9 đôi, cong và thường xẻ đôi ở gần mép; cuống lá dài 1,5 - 2 cm. Hoa đơn tính, khác gốc, mọc đơn độc hay tập trung 2 - 3 ở nách lá; cuống hoa dài 2 - 4 cm, có 3 - 4 lá bắc nhỏ sớm rụng ở gốc. Mảnh bao hoa ngoài (lá đài) hình trái xoan hoặc thuôn; những chiếc trong lớn dần, hình bầu dục, có móng; những chiếc trong cùng lại hẹp và nhỏ hơn. ở hoa đực các nhị chụm thành khối gần hình cầu, chỉ nhị rất ngắn, trung đới rộng; bao phấn đính bên và cách xa nhau. ở hoa cái các lá noãn chụm thành khối hình cầu; vòi nhụy rất ngắn. Quả khi chín màu đỏ, đường kính 2 - 3 cm.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa quả tháng 1 - 5. Mọc rải rác ven rừng, dựa suối, ở độ cao khoảng 700 - 1.500 m.

Phân bố:

Trong nước: Lào Cai, Thái Nguyên, Hoà Bình (Mai Châu), Ninh Bình, Đà Nẵng (Bà Nà).

Nước ngoài: Ấn Độ, Trung Quốc (Vân Nam), Mianma, Indonesia.

Giá trị:

Cả dây, rễ và lá đều được dùng làm thuốc.

Tình trạng:

Khu phân bố chia cắt. Bị giảm sút chủ yếu do nạn phá rừng. Một số nơi khai thác làm thuốc.

Phân hạng: VU A1c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Không chặt phá những cây trưởng thành còn sót lại ở các điểm phân bố, nhất là ở Bà Nà. Thu thập cây giống về trồng ở các vườn thực vật và vườn thuốc.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 332.