CÚC BẠC ĐẦU

Vernonia bonapartei Gagnep. 1919.

Họ: Cúc Asteraceae

Bộ: Cúc Asterales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo thân gỗ trườn, dài 2-3 m, thân hình trụ, cành non có lông mịn. Phiến lá hình bầu dục, thuôn ở phía gốc, đỉnh nhọn, dài 7-15 cm, rộng 3,4-4,5 cm, có tuyến trên 2 mặt, khi khô lá mặt trên mầu nâu, mặt dưới phủ lông tơ; gân phụ 7-8 đôi, cuống lá không có lông dài 4-7 mm. Cụm hoa đầu kép ở tận cùng cành nhánh hoặc nách lá, dài 5-7 cm, gồm 4-5 cụm hoa hình trụ dài 1-1,5 cm, trên cuống dài 5-7 mm; lá bắc tổng bao rộng 10-13 mm, gồm những lá bắc dài 2-9 mm từ ngoài vào trong hình bầu dục tới bầu dục thuôn dài, có tuyến và lông ở mặt lưng. Tất cả đều là hoa lưỡng tính, tràng hình ống màu hồng nhạt, mặt ngoài có tuyến, đỉnh 5 thuỳ nhọn dài 2-3 mm; gốc bao phấn có tai hình dải, đầu như cụt. Quả bế dài 2-3 mm, vỏ phủ lông thưa mềm, có 5 cạnh, mào lông trên đỉnh quả màu trắng đục dài 0,8-1 cm.

Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa và quả từ tháng 12-3 (năm sau). Tái sinh bằng hạt, phát tán nhờ mào lông trên đỉnh quả. Mọc ven rừng thưa và rừng cây bụi thứ sinh trên núi đất, ở độ cao 50-500 m.

Phân bố:

Trong nước: Lạng Sơn (Cai Kinh, Chi Lăng, Hữu Lũng), Bắc Giang (Lạng Giang), Hải Dương (Chí Linh), Ninh Bình (Cúc Phương).

Thế giới: Chưa biết.

Giá trị:

Nguồn gen độc đáo, thuộc loại cây tiên phong trên đất trống trong quá trình tái sinh rừng.

Tình trạng:

Các điểm phân bố rải rác và chia cắt. Nơi sống sát với khu dân cư nên luôn bị chặt phá lấy đất để trồng hoa mầu, cây lương thực nên dễ lâm vào tình trạng bị đe dọa cao.

Phân hạng: VU A1a,c, B1+2a,b,c.

Biện pháp bảo vệ:

Đề nghị nên khoanh bảo vệ một diện tích cần thiết ở một địa điểm còn rừng, hoặc gây trồng ở rừng di tích lịch sử Chí Linh, Vườn quốc gia Tam Đảo, Ba Vì, ở độ cao dưới 500 m. Thu thập về trồng tại các vườn thực vật.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - phần thực vật – trang 120.