SAO MẶT QUỶ

Hopea mollisima C.Y. Wu, 1957

Hopea chinensis (Merr.) Hand.-Mazz., 1932

Shorea chinensis Merr., 1922

Hopea austroyunnanica Y.K.Yang & J.K.Wu, 2002

Họ: Dầu Dipterocarpaceae

Bộ: Bông Malvaceae

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ lớn, cao tới 40 cm, đường kính 40 - 80 cm hay hơn. Gốc có bạnh vè khá lớn.Vỏ màu nâu nhạt khi non, khi già nâu xẫm và bong thành các mảnh, để lại các vết sẹo hình tròn, đồng tâm.Cành non mảnh, có lông hình sao. Lá đơn, hình trứng thuôn hay hình mác, dài 13 - 18 cm, rộng 3,5 - 4,5 cm (lá trung bình) hoặc dài 22 cm, rộng 8 cm (lá lớn), hai mặt đều có lông hình sao; gân bên 8 - 14 đôi. Cụm hoa chuỳ, chia nhánh nhiều, mọc ở nách các lá phía đỉnh hay trên các sẹo lá. Hoa nhỏ. Lá đài 5. Cánh hoa 5, màu hồng, phía ngoài có lông. Nhị 10. Bầu nhẵn. Quả hình cầu, đường kính 0,9 cm, 2 cánh phát triển dài 9 - 10 cm, rộng 2,5 - 3,5 cm, với 10 - 14 đôi gân song song.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 6 - 9, mùa quả tháng 3 - 4 (năm sau). Cây mọc trong các rừng nhiệt đới, kín, ẩm, thường xanh, ở độ cao 100 - 1.100 m, nhưng tập trung nhất ở 400 - 800 m, tạo thành các khu rừng ưu thế Sao mặt quỉ hoặc gần thuần loại. Thường mọc cùng với Táu muối Vatica diospyroides, Chắp trơn Beilschmiedia laevis, Lim Erythrophleum fordii, Vàng tâm Manglietia dandyi. Cây ưa đất ẩm, sâu dày nhưng thoát nước. Tái sinh dưới tán cây mẹ rất tốt, nhưng nếu không mở sáng kịp thời thì cây mạ sẽ bị chết hàng loạt.

Phân bố:

Trong nước: Lào Cai, Yên Bái, Ninh Bình, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh.

Nước ngoài: Nam Trung Quốc.

Giá trị:

Gỗ cứng, nặng, ít bị mối mọt, nhưng dễ bị nứt nên dùng làm cột, tà vẹt, cầu. Cũng dùng đóng đồ, hàng gia dụng.

Tình trạng:

Do gỗ quý, nên cây bị khai thác nhiều, môi trường sống cũng đang bị suy giảm. Cần tích cực bảo vệ các cá thể Sao mặt quỉ còn sót lại ở nước ta.

Phân hạng: VU A1c,d.

Đã được bảo vệ trong Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An), Vũ Quang (Hà Tĩnh), Bến En (Thanh Hóa).

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - rang 174.