THÔI CHANH BẮC

Alangium tonkinense Gagnep. 1950

Họ Thôi ba Alangiaceae

Bộ: Thù du Cornales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo gỗ dài 15 - 20 m, đường kính đạt tới 15 cm, vỏ màu nâu. Lá hình bầu dục thuôn, thót lại ở gốc, dài 10 - 14 cm, rộng 3,5 - 5 cm, khi khô màu nâu nhạt, cuống dài 1 cm, có lông thưa, gân ở gốc 3, kéo dài tới mép lá, mặt sau gân thứ cấp nổi rõ nối với nhau như mạng nhện, gân chính phủ lông thưa, mép lá nguyên. Cụm hoa dạng tán ở nách lá, ít hoa, cuống chung và cuống mỗi hoa đều có lông, cuống hoa dài 0,2 - 0,3 cm, hoa trước khi nở dài 1  cm; đài rất ngắn, có răng, phủ lông; tràng 6, màu trắng, cánh tràng thuôn hình dải, dài 0,8  cm, mùi thơm; nhị 18, dài 0,5 cm, chỉ nhị dài 0,2 cm, gốc nhị có triền; 1 noãn. Quả hình bầu dục, thuôn dài 1,5 - 1,8 cm, rộng 0,8 - 1 cm, khi chín màu nâu sẫm, có nhân cứng, lớp vỏ ngoài mỏng, phủ lông dày, mềm.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 5 - 6, có quả tháng 8 - 10. Tái sinh bằng hạt. Mọc ở rừng thưa hoặc rừng thứ sinh chân núi đá vôi, ở độ cao dưới 500 m.

Phân bố:

Trong nước: Lạng Sơn (Chi Lăng), Bắc Giang (Lục Ngạn), Hoà Bình (Vụ Bản), Ninh Bình (Cúc Phương).

Nước ngoài: Thái Lan.

Giá trị:

Chỉ gặp ở miền Bắc Việt Nam, mọc ở núi đá vôi. Làm thuốc, đồng bào Mường ở Hoà Bình dùng vỏ cây nấu nước uống chữa đau nhức xương.

Tình trạng:

Tuy loài có khu phân bố tương đối rộng ở những vùng núi đá vôi, nhưng nơi cư trú rải rác và chia cắt. Rừng trên núi đá vôi đang bị khai thác, nhiều nơi gần như không còn rừng. Có thể lâm vào tình trạng tuyệt chủng do mất môi trường sinh thái và điều kiện sống.

Phân hạng: VU A1c, B1+2a,b,c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Cần bảo vệ và gây, nhân giống thêm ở các vùng trên núi đá vôi đã được khoanh lâm rừng bảo vể để giữ nguồn gen.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2010 - phần thực vật - trang 35.