TAI CHUA

Garcinia cowa Roxb. ex Choisy, 1823

Stalagmitis cowa (Roxb. ex Choisy) G.Don, 1831

Ho: Bứa Clusiaceae

Bộ: Chè Theales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ trung bình, cao 15 - 16m, đường kính 30 - 35cm. Thân thẳng thường có nhiều u lồi. Cành nhiều, nhỏ, mọc ngang và hơi rủ xuống. Tán lá tròn đều. Cây có nhựa mủ vàng. Lá đơn, mọc đối, dài 7 - 17cm, rộng 2,5 - 7cm, hình trứng ngược, đầu tù có mũi lồi ngắn, đôi khi nhọn, gốc hình nêm, phiến cứng. Gân lông chim nổi rõ cả 2 mặt, gân bên nhỏ 15, xếp song song đều sử dụng đặn và nối với nhau ở sát mép lá. Cuống lá dài chừng 2cm. Cây tạp tính. Cụm hoa đực gồm 3 - 8 hoa, xếp thành tán. Hoa có cuống dài 1cm. Cánh đài 4 cánh tràng 4 (đôi khi 5), cành khá dày. Nhị nhiều xếp thành khối, chỉ nhị rất ngắn. Cụm hoa lưởng tính gồm 1 hay 2 - 3 hoa ở nách lá gần như không cuống. Cánh đài 4, cánh tràng 4, nhị hợp thành 4 bó, mỗi bó có 1 - 8 bao phấn, bao phấn 4 ô. Bầu thượng 6 - 9 ô, đầu nhụy xẻ 4 - 8 thùy. Quả hình cầu bẹp có 4 - 8 múi; vỏ quả dày ngoài vàng xanh, trong hồng hoặc đỏ có 6 - 10 hạt. Hạt có áo.

Sinh học, sinh thái:

Cây thuộc loài cây ưa sáng, sinh trưởng nhanh, thường mọc ở ven rừng hoặc trong rừng thưa, rừng thứ sinh ưa đất sâu, thoát nước; tái sinh hạt dễ ràng, thường được nhân dân trồng quanh nhà để lấy quả ăn. Mùa hoa tháng 4 - 5. Mùa quả tháng 8 - 9

Phân bố:

Trong nước: Cây phân bố ở rải rác các tỉnh Bắc Bộ và Bắc trung Bộ như; Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà Bắc, Hà Tây, Hoà Bình, Vĩnh Phú, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh...

Nước ngoài: Assam, Bangladesh, Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Malaya, Myanmar, Nepal, Đảo Nicobar, Thái Lan.

Công dụng:

Gỗ màu trắng thớ thô, cứng. Quả có vị chua, ăn được, thường phơi khô. Cánh non và là non dùng để làm thuốc giải độc.

Tài liệu dẫn: Cây gỗ kinh tế - Trần Hợp, Nguyễn Bội Quỳnh - trang 103.