DÁI NGỰA

Swietenia macrophylla King, 1886

Swietenia belizensis Lundell, 1941

Swietenia candollei Pittier, 1920

Swietenia krukovii Gleason, 1936

Swietenia tessmannii Harms, 1927

Họ: Xoan Meliaceae

Bộ: Cam Rutales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ lớn, cao 20 - 30 m. Thân tròn, thẳng phân cành cao, lớn, mập. Khi già vỏ nứt dọc và bong thành mảnh nhỏ; lá kép lông chim một lần chẵn, mọc cách. Các lá nhỏ hình trứng, đầu nhọn, gốc tù, lệch, mép lá nguyên, mặt trên màu lục sẫm, bóng, dai, rắn reo gợn sóng. Gân nổi rõ. Cuống mập. Hoa nhỏ đều, lưỡng tính, hình cầu, hợp thành chùm, viên chùy ở nách lá phía đầu cành. Nhị 10 hợp thành ống, mép ống chia 10 chùy, 10 bao phấn dính trong ống. Đĩa bọc quanh dưới bầu. Bầu thượng, thuôn tròn, có 5 ô, nhiều noãn, vòi nhụy dài; quả nang lớn hình trứng ngược, vỏ dày, màu nâu đậm, hóa gỗ. Khi chín nứt làm 5 mảnh. Hạt lớn có cánh màu nâu vàng. Giá noãn hóa gỗ, mập, còn lại ở quả chín rụng hạt.

Sinh học, sinh thái:

Cây ưa sáng, sinh trưởng nhanh, thích hợp với khí hậu nhiệt đới. Cây tái sinh ít. Cây non cần che bóng, lúc trưởng thành xanh quanh năm.

Phân bố:

Trong nước: Cây nguyên sản ở trung mỹ, được gây trồng rộng rãi ở nhiều tỉnh nước ta làm bóng mát trong công viên, đường phố và để lấy gỗ.

Nước ngoài: Bolivia, Bắc Brazil, Đông Bắc Brazil, Trung Tây Brazil, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Guatemala, Honduras, Trung tâm Mexico, Vịnh Mexico, Đông Bắc Mexico, Tây Bắc Mexico, Đông Nam Mexico, Tây Nam Mexico, Nicaragua, Panama, Peru

Công dụng:

Gỗ màu đỏ nâu đậm, có thớ mịn, dễ làm, ít co rãn, có sức chống mối một cao. Gỗ nhẹ, tỷ trọng 0,54 (15% nước). Gỗ dùng đóng đồ mộc, đóng tàu thuyền và xây dựng. Còn dùng làm gỗ ép, gỗ lạng. Cây thường được trồng làm cây bóng mát ven đường và trong công viên.

Tài liệu dẫn: Cây gỗ kinh tế - Trần Hợp, Nguyễn Bội Quỳnh - trang 520.