BA GẠC VÂN NAM

Rauvolfia yunnanensis Tsiang, 1962

Dissolena verticillata Lour., 1790

Ophioxylon chinense Hance, 1865

Rauvolfia chinensis (Hance) Hemsl., 1889

Họ: Trúc đào Apocynaceae

Bộ: Long đởm Gentianales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỏ cao 1 - 2 m. Lá mọc chụm 3; phiến thon ngược dài 6 - 30 cm, rộng 1,5 - 9 cm, màu lục, đầu có mũi; gân bên 8 - 10 đôi. Cụm hoa ở nách lá, ngắn; hoa không lông; tràng có ống dài, 4 thuỳ tròn; nhị đính ở nửa dưới ống tràng; bầu không lông. Quả màu hồng. Bầu 2 ô, đĩa ôm 1/ 2 bầu, quả hạch hình cầu nhỏ, mọc kép đôi, đính với nhau ở gốc, khi chín màu đỏ da cam. Hạt nhỏ gần gống hình nêm, vỏ hạt vân nhăn. Toàn cây có nhựa mủ, nhất là ở các cành và lá non.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 4 - 6, mùa quả chín tháng 7 - 9. Mọc chồi nhiều vào mùa xuân. Loại chồi này sinh trưởng nhanh và có khả năng ra hoa quả ngay trong năm. Sau khi bị chặt, phần thân và cành còn lại có khả năng tái sinh. Có thể nhân giống bằng cách giâm cành, nhưng tỷ lệ sống không cao. Cây ra hoa hàng năm, nhiều, song số cây con tái sinh từ hạt ít. Có thể trồng bằng hạt vào mùa xuân hoặc mùa hè thu. Hạt được xử lý nẩy mầm tốt, để lâu khả năng này mầm giảm dần.Mọc ven đồi gần nguồn nước hoặc nương rẫy. Cây ưa ẩm, ưa sáng và hơi có khả năng chịu bóng. Về mùa đông lá rụng nhiều, sinh trưởng mạnh trong mùa xuân hè. Cây trồng được chăm sóc sinh trưởng phát triển nhanh. Có thể trồng được ở vùng trung du và đồng bằng Bắc bộ.

Phân bố:

Loài của Nam Trung Quốc (Vân Nam, Quý Châu, Quảng Tây) và bắc Việt Nam. Ở nước ta, có gặp ở Sơn La.  Cây mọc trong rừng, ven rừng và các lùm bụi ở độ cao 900 - 1.300 m.

Giá trị:

Nguồn gen quí, hiếm ở Việt Nam. Rễ có chứa một số alcaloid hàm lượng khá cao được dùng làm thuốc hạ huyết áp cổ điển.

Tình trạng:

Đang nguy cấp. Do số cây mọc ngoài tự nhiên rất ít. Thường xuyên có nguy cơ bị tuyệt chủng, vì cây mọc gần nơi canh tác (chân đồi trồng dứa, gần đường đi). Vài năm trước đây, viện dược liệu và trạm nghiên cứu dược liệu Sơn La có phối hợp nghiên cứu trồng, nay bị gián đoạn. Số cây còn lại trong vườn mẫu rất ít.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Khảo sát lại điểm phân bố ở Sơn La, nếu còn cây sống sót, cần khoanh vùng bảo vệ triệt để ngay tại nơi mọc tự nhiên của nó. Từ một số cây còn sót lại ở vườn dược liệu, tiếp tục nghiên cứu, giữa giống và trồng thêm.

Mô tả loài: Phùng Mỹ Trung, Phạm Văn Thế - Web Admin.