|
PHÁT HIỆN MỘT LOÀI THỰC VẬT THUỘC GIỐNG ASPIDISTRA Ở KBTTN HÒN BÀ
Ths. Trần Giỏi - Chi cục Lâm nghiệp Khánh Hòa
Các nhà khoa học Nga, Đức đã phát hiện và công bố một loài thực vật mới thuộc giống Aspidistra ở khu BTTN Hòn Bà thuộc tỉnh Khánh Hoà. Loài mới đã được đăng tải trên Tạp chí thực vật Taiwania (Đài Loan) số tháng 6/2013 và được đặt tên khoa học là Aspidistra truongii. Nhằm vinh danh TS - Lưu Hồng Trường, người có công phát hiện ra loài thực vật mới.
Loài cây Tỏi trường là loài địa thực vật có căn hành bò, phân nhánh. Lá mọc thẳng từ đất, cuống lá thẳng cứng, dài 30-40cm. Phiến lá hình elip hẹp, mọc uốn gần như ngang, dài khoảng 20cm, màu xanh đậm, láng. Hoa đơn độc hoặc 2-3, mọc úp xuống gần mặt đất. Hoa lưỡng tính, bao hoa có màu nâu đỏ hoặc nâu tím, rộng 2-4 cm, với 6 thùy. Nhị hoa 6, bao phấn không cuống, màu vàng. Nhụy hoa dạng nấm, màu trắng, nuốm có 3 thùy. Quả hình cầu, màu nâu đen, đường kính gần 2cm, trên bề mặt có gai xù xì. Mùa ra hoa: tháng 4-6.
| |
|
|
| |
|
|
| |
Tỏi trường Aspidistra truongii.- Ảnh: Lưu Hồng Trường |
|
Các công trình nghiên cứu gần đây đã cho thấy Việt Nam được xem là một khu vực trung tâm của các loài thuộc chi Tỏi rừng (Aspidistra Ker-Gawl.), thể hiện rõ nét về tính đa dạng và hình thành loài mới (Averyanov, Tillich, 2012). Chi thực vật Aspidistra – bắt nguồn từ chữ Latin: aspis dạng hình khiên, là tính chất hình thái đặc trưng của hoa trong chi này-thuộc họ Măng tây (Asparagaceae). Trong hệ thống thực vật Việt Nam họ này mới được tách ra từ họ Loa kèn (Liliaceae), gồm có trên 90 loài phân bố chủ yếu ở trên vùng rừng kín núi cao ẩm, thường xanh của Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Malaysia, Việt Nam,…
Theo GS. Phạm Hoàng Hộ (1999) chi này có một loài (Aspidistra typica Baill.) phân bố ở Quảng Ninh. Nhưng đến nay, tại Việt Nam đã ghi nhận khoảng 30 loài, riêng trong năm vừa qua đã có hơn 15 loài và thứ (varietas) của chi này được công bố là loài mới trên thế giới (new species). Hầu hết các loài có kiểu lá đẹp và được quan tâm vì có tiềm năng làm cây cảnh. Các loài cây trong chi Aspidistra – chi tỏi rừng - được biết đến trong danh lục cây thuốc Việt Nam, được sử dụng rất tốt, có vị cay, đắng, có tính ấm, tác dụng trừ ho, thanh nhiệt giải độc,... thân rễ của cây được dùng trong dân gian chữa trị lỵ, sốt rét, phong thấp tê đau, thận hư lưng gối đau, đòn ngã tổn thương, gãy xương, rắn độc cắn.
Sinh thái – phân bố
Phân bố chủ yếu trong rừng nguyên sinh kín thường xanh, ẩm cây lá rộng (hoặc có hỗn giao với cây lá kim) trên núi cao trung bình khoảng 1.500m gần đỉnh Hòn Bà. Cây phát triển trên đất mùn đen giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Thực bì dưới tán rừng khá dày rậm.
Tình trạng bảo tồn
Tại khu vực phân bố ở đỉnh Hòn Bà, loài Tỏi rừng Hòn Bà mọc thành quần thể nhỏ. Là một loài thực vật dưới tán rừng chịu bóng nên Tỏi rừng Hòn Bà hoàn toàn "phụ thuộc vào môi trường sống nguyên vẹn", có thể bị tuyệt chủng rất nhanh một khi tầng trên của rừng, cây gỗ lớn bị gẫy đổ do khai thác hay thiên tai, lúc đó tán rừng bị phá hủy. Cần kiến nghị đưa loài mới này vào danh sách nhóm loài quí hiếm cần khoanh vùng bảo vệ. Hiện nay, loài này đang được trồng thử nghiệm tại Viện Sinh thái học Miền Nam và nhóm nghiên cứu từ Vườn Thực vật Praha (Cộng hòa Séc) cũng đã lấy mẫu loài này về trồng tại châu Âu.
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang triển khai nhiều chương trình nghiên cứu khoa học tại Khánh Hòa về đa dạng sinh học và tài nguyên rừng cả trên cạn và dưới biển. Phát hiện mới này của TS. Lưu Hồng Trường góp phần cho thấy rừng Khánh Hòa có nhiều tiềm năng đa dạng sinh học cao. Tuy nhiên việc điều tra nghiên cứu vẫn còn rất hạn chế, các khu rừng trên núi cao như Hòn Vọng Phu, Hòn Bà vẫn còn tiềm ẩn nhiều giá trị cần được tiếp tục điều tra khám phá trong thời gian tới.
|
