|
NƯỚC MẮT TÊ GIÁC Ở NAM PHI - SĂN TÊ GIÁC ĐỂ BẢO TỒN NGUỒN GEN
Phùng Mỹ Trung - WEB ADMIN
Phần I: Chào Nam Phi, đất nước tươi đẹp
Phần II: Săn tê giác để bảo tồn nguồn gen
Phần III: Thả tê giác ở để bảo tồn nguồn gen
Phần IV: Nước mắt tê giác và tội ác của con người
Phần V: Sự mê muội đáng hổ thẹn
Phần cuối: Kinh nghiệm quý của Nam Phi
Phần II: SĂN TÊ GIÁC ĐỂ ... BẢO TỒN NGUỒN GEN
Chúng tôi đón chào một ngày mới ở Khu bảo tồn thiên nhiên IMfolozi khi Mặt trời còn đang ngái ngủ. Hôm nay là một ngày đặc biệt vì chúng tôi có cơ hội đi săn tê giác đen để bảo tồn. Đây là trải nghiệm vô cùng quý giá đối với bất kỳ người làm bảo tồn nào ở Việt Nam.
Tuy đang là mùa Xuân – mùa ấm áp nhất trong năm, nhưng buổi sáng ở Nam Phi đón chúng tôi bằng cái lạnh tê tái. Khu bảo tồn thiên nhiên iMfolozi nằm cách biển tới vài trăm kilomet nên độ ẩm không khí ở đây rất thấp. Những vết nứt nẻ bắt đầu xuất hiện trên tay, chân và cả ở trên mặt những vị khách đến từ vùng khí hậu nhiệt đới.
“Săn tê” bằng… trực thăng
Sự háo hức trước cuộc gặp gỡ với tê giác đen khiến tôi thậm chí đã bối rối ngay cả khi chuẩn bị hành trang cho chuyến đi với những vật dụng quá quen thuộc của mình. Sau gần một giờ đồng hồ chạy xe ôtô, chúng tôi đến nơi tập kết. Tất cả mọi người đã có mặt và sẵn sàng cho chuyến đi săn, từ bác sỹ thú y, nhân viên bảo tồn, các nhà nghiên cứu cho tới những chiếc trực thăng, xe chuyên dụng dùng để chở tê giác. Các nhà báo đến từ VTV1, Green Renaissance Film Crew, Africa TV… cũng có mặt đầy đủ với các thiết bị sẵn sàng cho những cảnh quay đắt giá nhất. Mỗi người một tâm trạng nhưng ai cũng mong muốn công việc săn tê giác đen ngày hôm nay được suôn sẻ và thành công.
|
|
|
Tiến sỹ Jacques Flamand – Trưởng dự án bảo tồn, mở rộng vùng phân bố của loài tê giác đen (thuộc Tổ chức WWF) phổ biến cho cả đoàn về công việc săn tê giác. Các thành viên trong đoàn đến từ nhiều nước châu Á chăm chú lắng nghe. Dù gần 70 tuổi nhưng Flamand trông vẫn rất khoẻ mạnh, hoạt bát và năng nổ. Chúng tôi gọi ông bằng cái tên thân thiện “God Father” (tức Bố Già), vì ông là Chỉ huy chính ở đây.
Box:
Tiến sỹ Jacques Flamand cũng cho chúng tôi biết: “Dự án bảo tồn, bảo tồn, mở rộng vùng phân bố của loài tê giác đen của WWF được chính phủ Nam Phi đồng ý cho phép hoạt động trong vòng 3 năm nhưng sau khi hoàn tất dự án đã thành công ngoài mong đợi và chính phủ đã quyết định cho phép WWF tiếp tục thực hiện dự án này đến nay đã 10 năm và nhiều trăm con Tê giác đen đã được di chuyển đến vùng sinh cảnh mới và cũng có 45 con tê giác con được ra đời. Mặc dù công việc rất khó khăn vất vả những tôi rất hạnh phúc được tiếp tục công việc này và còn hạnh phúc nào hơn khi nhận được những kết quả báo cáo về đâu đó ở vùng sinh cảnh mới, một vài cá thể Tê giác con được chào đời góp phần tăng số lượng đàn tê giác ở đất nước chúng tôi.”
|
Lần đầu tiên bước lên trực thăng, tôi khá hồi hộp và pha chút lo sợ bởi hôm nay, sa mạc trở gió. Chiếc trực thăng 4 chỗ ngồi rung lên bần bật khi bắt đầu cất cánh. Những cánh rừng cây bụi đặc trưng của Nam Phi hiện ra như bất tận tới đường chân trời.
Từng đàn linh dương đầu bò - Connochaetes taurinus, trâu rừng - Syncerus caffer, voi châu phi - Loxodonta africana với vài trăm cá thể nhởn nhơ kiếm ăn trên những trảng đồi thấp. Bầy sư tử - Panthera leo no nê lười biếng nằm ngủ dưới gốc cây khẽ ngước nhìn chiếc trực thăng quen thuộc nhưng không bận tâm nhiều tới thứ âm thanh làm náo động khung cảnh yên bình ấy. Phía xa xa là Umfolozi - dòng sông thiêng của bộ tộc bản địa Zulu đang hiền hòa ôm lấy mảnh đất có muôn loài chung sống, nơi có một truyền thuyết in đậm vào bản sắc của người Zulu truyền từ đời này qua đời khác “Chỉ có nhà Zulu và các loài thú hoang dã có quyền uống nước và tắm trên dòng sông này”…
|
|
|
 |
| |
|
|
Sau khi lượn vài vòng trên không, chúng tôi phát hiện ra 2 con tê giác đen đang ăn sáng ở một bụi cây lớn. Chiếc trực thăng lập tức hạ thấp độ cao và đuổi con tê giác lớn hơn chạy đến bãi đất trống nơi các đồng nghiệp khác với phương tiện đặc chủng có thể tiếp cận được. Từ trên cao, người kiểm lâm da đen ngồi cạnh tôi nhanh nhẹn đưa cây súng bắn thuốc mê ra ngoài cánh cửa trực thăng. Khẩu súng rung nhẹ và mũi kim thuốc mê đã trúng vào mông con tê giác. Sau này tôi mới biết anh là tay súng chuyên nghiệp và đã từng bắn vài trăm con như thế.
Bị trúng mũi kim thuốc mê, con tê giác đen bất ngờ lao đi với tốc độ khủng khiếp trong khu rừng chằng chịt bụi rậm. Nhưng chỉ vài phút sau, con vật đã ngã xuống vì ngấm thuốc. Nhận được tín hiệu từ trực thăng, các nhân viên bảo tồn dưới mặt đất gấp rút di chuyển đến khu vực con tê giác đen đang nằm bất động.
|
|
|
Gắn chíp để bảo tồn
Rất chuyên nghiệp, các nhân viên bảo tồn phát quang những bụi cây nhỏ xung quanh và dùng thiết bị bịt tai con tê giác - vì đây là giác quan nhạy cảm nhất của loài thú cổ đại này. Tiếp theo, con tê giác được bịt mắt, tưới nước lên người, xịt thuốc tím vào các vùng da bị trầy xước… Bác sỹ thú y lấy mẫu máu, mẫu lông đuôi, mẫu da và mẫu sừng để phân tích ADN. Các mẫu DNA này sẽ là một phần rất quan trọng để so sánh với sừng tê giác tịch thu được từ bọn săn trộm nhắm tìm ra nguồn gốc của con tê giác bị săn ở vùng phân bố nào. Chuyên gia gắn chíp bắt đầu khoan mũi hai khoan sâu vào chiếc sừng lớn (sừng trước) để gắn 2 con chíp để sau này có thể kiểm tra nguồn gốc phân bố cũng như đường đi của con tê giác sau khi nó được thả vào vùng sinh cảnh mới. Khi được hỏi về qui trình tiêm thuốc độc vào sừng tê giác Tiến sỷ Jo Shaw cho biết thêm: "Qui trình cũng gần giống như việc gắn chip các bác sỹ sẽ khoan một lỗ nhỏ, dài và sâu trong thân sừng để tiêm một loại thuốc cực độc nhằm chống săn trộm. Loại thuốc này không phát tán vào cơ thể tê giác vì không có các mao mạch dẫn truyền nên chất độc sẽ chỉ tồn tại ở dạng keo cứng trong sừng và chiếc sừng của con tê giác đó sẽ được sơn màu đó để cảnh báo những kẻ săn trộm”. Sau khi công việc hoàn tất, con tê giác đen được đưa lên xe đặc chủng để đến vùng định cư mới của nó cách đấy vài trăm kilomet.
Vì các khớp xương bả vai trước của loài tê giác rất yếu nên các nhân viên bảo tồn không thể lôi nó vào thùng xe chuyên dụng mà phải làm cho nó tỉnh dậy. Bác sỹ thú y chích một mũi thuốc vào tĩnh mạch chủ ở vành tai con tê giác để đánh thức nó. Mọi người cùng đếm từ 1 đến 20, đó là thời gian cho con tê giác tỉnh thuốc mê. Ngay khi nó vừa thức giấc, tất cả cùng đẩy, kéo, chích điện vào mông con tê giác để nó tiến thẳng vào thùng. Con tê giác không có bất cứ cơ hội nào thụt lùi.
Những người không có phận sự và kinh nghiệm đều phải tránh xa để đề phòng bất trắc. Nhưng vì ánh mắt tò mò, háo hức của tôi, Tiến sĩ Jacques Flamand cho phép tôi tham gia công việc này cũng với các chuyên gia bảo tồn như một ngoại lệ. Lần đầu tiên trong đời, tôi được chạm tay vào một con tê giác còn sống và chiếc sừng rất to của nó. Đây là cảm xúc vô cùng đặc biệt, bởi những ngày sau đó, tôi được tiếp xúc với nhiều con tê giác khác nữa, nhưng là với sự đau lòng khôn tả.
Nhiệm vụ hoàn tất. Mọi người hồ hởi dù nhiệt độ ngoài trời thời điểm đó là hơn 40 độ C. Chúng tôi lại tiếp tục lên trực thăng để tìm kiếm con tê giác đen khác. Với những con tê giác bị ngã thuốc tại khu vực hiểm trở mà các xe chuyên dụng không thể tiếp cận được thì một chiếc máy bay trực thăng cỡ lớn sẽ được điều đến để cẩu nó đến nơi thuận tiện hơn cho các nhân viên bảo tồn xử lý. Nhìn con tê giác to lớn treo lủng lẳng dưới cánh trực thăng, chúng tôi ồ lên thích thú và thán phục bởi sự chuyên nghiệp, tận tâm và đam mê công việc của các đồng nghiệp Nam’ Phi.
“Chuyến đi săn” của chúng tôi kết thúc lúc 1 giờ chiều. Những con tê giác đã được gắn chip, lấy máu kiểm tra DNA để đưa đến vùng sinh cảnh mới. Mọi người đều thấm mệt và đói, bữa ăn nhanh chóng được dọn ra. Tất cả tranh thủ nạp chút năng lượng để sau đó sẽ mang thả tê giác ở Nambiti - Khu bảo tồn tư nhân mà chúng tôi đã ghé thăm trong ngày đầu tới Nam Phi - cách đó vài trăm kilomet.
Box:
Tiến sĩ Jo Shaw (Điều phối viên Chương trình bảo tồn tê giác của WWF) nói với chúng tôi: “Nam Phi đã dành một ngân sách rất lớn để bảo vệ môi trường và các loài động vật hoang dã, đặc biệt là các loài tê giác đen dù quốc gia này vẫn phải đối mặt với rất nhiều vấn đề xã hội như xoá đói giảm nghèo và tái định cư các khu ổ chuột… Tuy nhiên, do số lượng tê giác đen đã bị giết hại từ 100.000 con và chỉ còn khoảng 2400 con năm 1995 nên chúng tôi phải tập trung nỗ lực rất nhiều vào việc bảo tồn. Chúng tôi đang nỗ lực tuyên truyền để cho mọi người hiểu biết sừng tê giác không có tác dụng chống ung thư mà chỉ giống như móng tay hay tóc của bạn, không hơn không kém”. |
|
