NGŨ VỊ BẮC

Schisandra chinensis (Turcz.) K. Koch, 1868.

Kadsura chinensis Turcz. 1837.

Họ: Ngũ vị Schisandraceae

Bộ: Hồi Illiciales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo hay trườn, rụng lá trong mùa khô, thân dài 8 - 9m. Lá vừa mọc phân tán trên cành già, vừa tập trung ở đỉnh các nhánh ngắn; phiến lá hình trứng ngược đến hình thoi, cỡ 5 - 6(10) x 3 - 4(5)cm, cả 2 mặt đều nhẵn, chóp lá thành mũi tù, gốc lá hình nêm men dần xuống cuống; mép có răng nhỏ và thưa; gân bên 6 - 8 đôi, cong và xẻ đôi ở gần mép; cuống lá dài 1 - 3cm. Hoa đơn tính cùng gốc, mọc đơn độc ở nach lá (trên các nhánh ngắn); hoa màu trắng sữa hay phớt hồng, có mùi thơm dịu; cuống hoa dài 3 - 4cm, thường thòng. Mảnh bao hoa không phân biệt thành lá đài và cánh hoa, thường xếp thành 2 - 3 lớp; những chiếc ngoài nhỏ hơn những chiếc phía trong. ở hoa đực có 4 - 6 nhị đính trên một trục hình 5 góc bẹt. ở hoa cái có 12 - 120 lá noãn rời, chụm thành khối hình cầu; mỗi lá noãn chứa 2(3) noãn. Quả dạng gié thòng, dài 4 - 6cm; các phân quả màu đỏ sẫm, mọc sít nhau.

Sinh học, sinh thái:

Mọc rải rác trong rừng, ở độ cao khoảng 1500 m.

Phân bố:

Trong nước: Lai Châu (Phong Thổ), Lào Cai (Sapa).

Thế giới: Trung Quốc, Nhật Bản.

Giá trị:

Quả ăn đựợc, lớp vỏ ngoài có vị chua và ngọt; nhân hạt có vị cay và đắng. Quả và hạt (Ngũ vị tử) làm thuốc bổ, có tác dụng cường dương, trị suy nhược; cũng dùng chữa hen suyễn, ho lâu ngày, ra mồ hôi trộm, di tinh, ỉa chảy kéo dài, bồn chồn mất ngủ.

Tình trạng:

Loài hiếm gặp ở Việt Nam (có tài liệu nói đây là loài di thực từ nước ngoài vào trồng ở Việt Nam?). Nơi sống bị xâm hại do nạn chặt phá rừng. Cây bị khai thác lấy nguyên liệu làm thuốc.

Phân hạng: VU A1c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Không chặt phá những cây trưởng thành còn sót lại ở các điểm phân bố. Thu thập cây giống về trồng ở vườn thực vật và vườn thuốc.