CHUỒN CHUỒN CÁNH TRƠN VIỆT NAM
CHUỒN CHUỒN CÁNH TRƠN VIỆT NAM
Cryptophaea
vietnamensis
(J.V.Tol & Rozendaal, 1995)
Họ: Chuồn chuồn
cánh trơn Euphaeidae
Bộ: Chuồn chuồn
Odonata
Lịch sử phân
loại:
Năm 1995, J.V.
Tol & F.G. Rozendaal khi so sánh hình thái với loài Bayadera kali Cowley,
1936 đã mô tả loài này như một loài mới cho khoa học với tên gọi là Bayadera
vietnamensis. Các mẫu vật được thu ở đồi Khe Lào, huyện Thanh Chương, Nghệ
An. Tuy nhiên, năm 2003, Wilson & Reels cũng thu được loài B. vietnamensis
ở Guangxi, Trung Quốc; và quyết định chuyển loài này vào giống Schmidtiphaea
sau khi so sánh với các loài Schmidtiphaea schmidi Asahina, 1978
và S. Yunnanensis Davies & Yang, 1996. Nhưng M.
Hämäläinen (2003) khi so
sánh loài này với tất cả các loài thuộc giống Bayadera và
Schmidtiphaea đã chứng minh sự khác nhau rõ ràng về mặt hình thái của loài
này so với các nhóm khác, và nó thuộc một giống chuồn chuồn mới Cryptophaea
do ông thiết lập.
Mô tả:
Con non mới lột xác và con
hoàn toàn trưởng thành có màu sắc cơ thể khác nhau. Ở Con đực còn non,
ngực màu đen với một sọc lớn màu xanh và vàng nhạt hình chữ U đặc trưng, cùng
hai sọc nhỏ hơn ở hai dưới; và trở nên hoàn toàn màu xanh dương ở con trưởng
thành; chân ở con non có màu xanh dương, và hoàn toàn màu đen ở con trưởng thành.
Cánh trong suốt, điểm cánh (pterostigma) màu đen. Bụng dài và mảnh, có màu xanh
đen.
Con cái:
Con non và con trưởng thành có màu hoàn toàn khác nhau. Ngực của con non có các
sọc lớn màu xanh dương ở hai bên, và một sọc mảnh kéo dài dọc theo các đốt bụng;
trong khi ở con cái trưởng thành thì các sọc này lại có màu đỏ gạch. Cánh trong
suốt, điểm cánh màu đen.
Kích thước:
Cánh sau 29-31 mm; bụng (và phần phụ sinh dục) dài 44-46 mm.
Sinh thái học:
Loài này thường gặp vào các
tháng 5-7 hàng năm. Chúng sinh sống gần con suối sạch ở trong các khu rừng ít bị
tác động; tốc độ dòng chảy chậm, hai bên bờ có nhiều cây bao phủ; nền đáy có
nhiều mùn bã thực vật.
Phân bố:
Ở Việt Nam:
Tam
Đảo (Vĩnh Phúc), Thanh Chương (Nghệ An), Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Hòn Bà, Nha Trang (Khánh
Hòa).
Trên thế giới:
Trung Quốc, Lào.
Tài liệu tham
khảo:
1.
Do, M.C. & Dang T. H. 2007.
Checklist of dragonfly from Vietnam. Vietnam National University Publisher,
Hanoi. v + 181 pp.
2. Hämäläinen M., 2003.
Cryptophaea, a new euphaeid genus and three new species of Caloptera
damselflies from Thailand (Odonata: Euphaeidae, Calopterygidae). Zool. Med.
Leiden 77 (2003).
3. Van Tol J.
& Rozendaal F.G., 1995. Records of Calopterygoidea from Vietnam, with
desriptions of two new species (Zygoptera: Amphipterygidae, Calopterygidae,
Chlorocyphidae, Euphaeidae). Odonatologica 24(1): 89-107.
4. Wilson
K.D.P & Reels G.T., 2003. Odonata of Guangxi Zhuang Autonomous region, China,
Part I: Zygoptera. Odonatologica 32(3): 237-279.