HOÀNG ĐÀN
HOÀNG ĐÀN
Cupressus torulosa
D. Don, 1825
Cupressus tonkinensis
Silba, 1994
Họ: Hoàng đàn Cupressaceae
Bộ:
Hoàng đàn Cupressales
Đặc điểm nhận
dạng:
Cây gỗ nhỡ,
thường xanh, cao 15 - 20 m, đường kính thân 40 - 60 cm, vỏ màu nâu, nứt dọc.
Cành non hình trụ hay bốn góc, chia nhánh trên cùng một mặt phẳng, tán lá hình
tháp. Lá hình vẩy, xếp thành 4 dãy xít nhau trên cành, tù ở đỉnh, mặt lưng có
tuyến nhựa dài tạo thành rãnh hơi rõ. Nón đơn tính cùng gốc; nón đực hình trụ
thuôn dài 5 - 6 mm mang 8 - 12 cặp nhị; nón cái gần hình cầu hoặc hình trứng,
dài 1,5 - 2 cm, gồm 6 - 8 hoặc hãn hữu tới 14 vảy hình khiên, rốn vẩy lồi hoặc
phẳng có mũi nhọn ít nhiều uốn cong. Mỗi vẩy mang 6 - 8 hạt; hạt gần hình cầu,
dẹt, đôi khi hình tam giác, thường rộng và có mũi nhọn ở đỉnh, có tuyến nhựa hơi
rõ ở mặt trong và một cánh mỏng bao quanh.
Sinh học, sinh
thái:
Nón xuất hiên
tháng 4, hạt chín vào tháng 7 - 10. Cây sinh trưởng chậm, khả năng tái sinh từ
hạt kém. Mọc rải rác trong rừng cây lá rộng thường xanh trên núi đá vôi, ở độ
cao 300 - 700 m.
Phân bố:
Trong nước: Tuyên
Quang (Na Hang), Cao Bằng (Thạch An), Lạng Sơn (Hữu Lũng: Khu BTTN Hữu Liên,
Đồng Mỏ, Bắc Sơn).
Nước ngoài: Ấn Độ,
Nêpan, Trung Quốc.
Giá trị:
Nguồn gen quí và
hiếm gặp ở Việt Nam. Gỗ tốt có thớ mịn, không bị mối mọt, có mùi thơm dịu, dùng
trong xây dựng, đóng đồ gỗ cao cấp, làm hàng mỹ nghệ và chế biến hương trầm.
Tình trạng:
Loài có nguy cơ
tuyệt chủng ngoài thiên nhiên do trước đây bị khai thác ồ ạt vì mục đích thương
mại và sử dụng làm hương. Hiện tại, theo các thông tin thu được ở khu Bảo tồn
thiên nhiên Hữu Liên thì loài này còn rất ít, thỉnh thoảng trên núi đá vôi chỉ
còn cây nhỏ hoặc ít cây to ở những nơi hiểm trở.
Phân hạng: CR
A1a,d.
Biện pháp bảo
vệ:
Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá
"đang nguy cấp" (Bậc E) và Danh mục Thực vật rừng,
Động vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm 1) của Nghị định số 32/2006/NĐ - CP ngày
30/3/2006 của Chính phủ để nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương
mại. Cần bảo vệ tại Khu bảo tồn thiên nhiên Hữu Liên. Nghiên cứu các cơ
sở khoa học để có thể nhân giống bằng gieo hạt, giâm cành phục vụ cho việc trồng
đại trà tại các vùng sinh thái núi đá vôi thích hợp.
Tài liệu dẫn: Sách
đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 493.
