VƯƠNG TÙNG

Murraya glabra (Guillaum.) Guillaum. 1946

Micromelum glabrum Guillaum., 1910

Chalcas glabra (Guillaumin) Tanaka, 1928

Murraya tetramera Huang, 1959

Họ: Cam Rutaceae

Bộ: Cam Rutales

Đăc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỏ, thường mọc thành bụi, cao 2 - 4 m. Ngọn cành và cuống lá non màu đỏ tím. Lá kép hình lông chim, mọc so le, dài 10 - 25 cm, có 3 - 9 lá chét. Lá chét hình mũi mác, dài 3,5 - 7,5 cm, rộng 1,5 - 3,5 cm, đầu lá thuôn hẹp tạo thành mũi nhọn, cuống lá dài 3 - 5mm. Mặt trên phiến lá bóng, soi lên ánh sáng thấy rõ nhiều túi tiết tinh dầu. Mép lá nguyên, có nhiều túi tiết nằm sát mép lá trông như có răng cưa nhỏ. Cụm hoa là một chùm xim ở đầu cành, mang nhiều hoa nhỏ màu trắng, mùi thơm. Hoa mẫu 4. Cánh hoa dài 4 - 6mm, rộng 1,5mm. Nhị 8, bốn nhị ngoài dài 5mm, bốn nhị trong dài 4mm. Bộ nhuỵ dài khoảng 3mm, bầu sần sùi. Quả hình cầu hay bầu dục, đường kính 7 - 9 mm, chứa 1 - 2 hạt; vỏ quả có nhiều túi tiết tinh dầu, khi chín màu đỏ.

Sinh học, sinh thái:

Mùa ra hoa tháng 3 - 4, quả chín tháng 9 - 10. Tái sinh bằng hạt. Ưa sáng, chịu hạn. Mọc rải rác ở vùng núi đá vôi. Loài tuy có khu phân bố rộng, nhưng bị khai thác làm thuốc và làm củi. Nơi cư trú bị thu hẹp khoảng 50% do nạn phá rừng (đặc biệt ở Ninh Bình, Thanh Hóa).

Phân bố:

Trong nước: Quảng Ninh, Hải Phòng (Cát Bà), Hà Nam, Hoà Bình, Ninh Bình, Thanh Hoá, Quảng Trị, Đà Nẵng.

Nước ngoài: Trung Quốc (Vân Nam).

Giá trị:

Lá làm thuốc chữa cảm cúm, đau nhức; rễ chữa bệnh tê thấp. Lá chứa 4,4% tinh dầu (lá non 5,48%, lá già 3,24%). Thành phần chủ yếu của tinh dầu là menthone (93 - 99%), cũng dùng làm thuốc.

Tình trạng:

Do bị khai thác quá mức và nạn phá rừng nên bị suy giảm mạnh.

Phân hạng: VU A1a,c,d

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "bị đe doạ" (Bậc T). Loài này đang được bảo tồn ở Vườn quốc gia Cát Bà (Hải Phòng) và Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia - Pà Cò (Hoà Bình).

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 327.