CẨM LAI BÀ RỊA

Dalbergia bariaensis Pierre, 1898

Họ: Đâu Fabaceae

Bộ: Đâu Fabales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ to, có tán hình ô, thường xanh, cao đến 20 - 25 m, chiều cao dưới cành 5 - 10m, Đường kính thân 0,5 - 0,6m. Vỏ màu xám, điểm đốm trắng hay vàng, không nứt nẻ; thịt vỏ có mùi sắn dây, lá kép lông chim một lần, dài 15 - 18 cm; có 11 - 13 lá chét, hình mác thuôn, tù ở 2 đầu, nhẵn, dài 3 -5cm; rộng 1,5 - 2,5cm. Cụm hoa chùy ở nách lá và đầu cành, không lông. Hoa nhỏ, màu lam nhạt, quả đậu dẹt, dài 12cm hay hơn, rộng 2,5cm, hơi thắt eo ở chỗ có hạt. Hạt 1, ít khi 2, hình thận, dẹt, dài 9mm, rộng 6mm, màu đen nhạt.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 12 - 1, mùa quả chín tháng 2 - 4. Cây sinh trưởng rất chậm đến trung bình. Tái sinh rải rác do hạt, khó nảy mầm. Mọc rải rác hoặc thành từng đám 5 - 10 cây trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh hay rừng nửa rụng lá mưa mùa với các loài cây như Bằng lăng (Lagerstroenia sp.) chiếm ưu thế ở độ cao dưới 800 - 900 m. Thường mọc chỗ ẩm, ven sông, suối đất bằng hoặc có độ dốc nhỏ, cùng với các loài cây họ Dầu Dipterocapaceae như Sao đen (Hopea odorata), Vên vên (Anisoptera cochinchinensis), Chiêu liêu (Terminalia sp.), Dầu đồng (Dipterccapus tuberculatus), Chò sót (Schima superba).. Cây ưa đất feralit nâu đỏ hay nâu vàng phát triển trên đá bazan và feralit xám trên cát kết hay phù sa cổ có tầng dày, thoát nước.

Phân bố:

Trong nước: Loài đặc hữu của Đông Dương. Việt Nam: Gặp ở nhiều tỉnh phía Nam như: Kontum (Sa Thầy), Gia Lai, Đắc Lắc (Ea Súp, Đắc Min, Gia Nghĩa, hồ Lak), Khánh Hòa (Ninh Hòa), Lâm Đồng (Bảo Lộc), Ninh Thuận (Ninh Sơn), Bà Rịa - Vũng Tàu (Xuyên Mộc), Đồng Nai (Thống Nhất: Trảng Bom; Tân Phú; Vĩnh An: Vĩnh Cửu), Sông Bé (Phước Long, Đức Phong), Tây Ninh (Tân Biên).

Nước ngoài: Lào, Campuchia.

Giá trị:

Gỗ rất quý, cứng, thớ mịn, khá dòn, dễ gia công, mặt cắt nhẵn, dễ đánh bóng, ăn vecni, gỗ được dùng để đóng đồ đạc cao cấp như giường, tủ, bàn ghế, làm đồ mỹ nghệ, trang trí và đồ tiện khảm.

Tình trạng:

Sẽ nguy cấp. Do gỗ quí, ngoại hạng, nên cẩm lai bà rịa đang bị săn lùng ráo riết và môi trường sống cũng bị thu hẹp nhanh chóng. Ngày nay, ngay ở các vùng trước đây có nhiều như Đồng Nai, Đắc Lắc... cũng khó tìm được cây có đường kính trên 30 cm. Nhiều vùng như Sa Thầy, Gia Nghĩa, hồ Lak gần như vắng hẳn bóng loài cây quí này.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Bảo vệ nghiêm ngặt tại các vườn quốc gia như VQG Cát Tiên (Đồng Nai), Chư Đôn (Ea Súp - Đắc Lắc) Mom Rây (Sa Thầy - Kontum) cũng như đem trồng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2010 - phần thực vật - trang 111.