HOÀNG LIÊN CHÂN GÀ
HOÀNG LIÊN CHÂN GÀ
Coptis quinquesecta
W.T.Wang, 1957
Họ: Mao lương Ranunculaceae
Bộ: Mao
lương Ranunculales
Đặc
điểm nhận dạng:
Cây
thảo, sống nhiều năm, cao 15 - 35 cm. Thân rễ thô, phân nhánh nằm ngang, màu
vàng đậm, ở những đoạn già có thể bị rỗng ở giữa. Lá có cuống dài 10 - 33 cm,
gồm 3 - 6 cái, mọc tập trung ở đầu thân rễ. Phiến lá mỏng, dai, hơi bóng ở mặt
trên, gồm 5 thuỳ gần như chân vịt. Thuỳ giữa lớn hơn các thuỳ bên, xẻ thuỳ thứ
cấp hình lông chim; mép khía răng không đều. Cụm hoa gồm 3 - 5 cái mọc tụ tập
trên 1 cuống chung, cao bằng tán lá hoặc hơn. Hoa nhỏ, màu vàng chanh; lá bắc
nhỏ dạng lá. Đài 5, hình mác rộng, đầu nhọn dần. Cánh hoa 5, hình thìa, nhỏ hơn
lá đài, có tuyến. Nhị nhiều. Bầu nhỏ, nhiều lá noãn. Quả hình thuôn, dài khoảng
7 mm.
Sinh học, sinh thái:
Mùa
hoa tháng 10 - 11, quả tháng 11 - 4 (5). Hạt phát tán xung quanh gốc cây mẹ,
nhân giống tự nhiên chủ yếu từ hạt. Mọc nhiều chồi nhỏ từ đầu thân rễ vào mùa
xuân. Cây đặc biệt ưa bóng và ưa ẩm; thường mọc thành đám nhỏ, bám trên đá hay
trên thân và gốc các cây gỗ có nhiều rêu, ở đỉnh núi cao, quanh năm có sương mù,
lạnh, ở độ cao 1.800 - 2.600 m.
Phân bố:
Trong nước: Lào Cai (Sapa: Vườn quốc gia Hoàng Liên).
Nước ngoài:
Ấn Độ, Trung Quốc (núi Kim Bình - Vân Nam).
Giá
trị:
Nguồn gen đặc biệt quý hiếm đối với Việt Nam và thế giới. Thân rễ có hàm lượng
berberin cao (6 - 7%). Thân rễ và các bộ phận khác của cây đều được dùng làm
thuốc chữa bệnh đường tiêu hoá, như ỉa chảy,
kiết lỵ, viêm ruột, viêm dạ dày, chữa đau mắt đỏ và mụn nhọt.
Tình trạng:
Vườn quốc gia
Hoàng Liên là điểm phân bố duy nhất của loài này ở Việt Nam. Phạm vi nơi mọc
cũng rất hạn chế. Thường xuyên bị tìm kiếm khai thác như loài C.
chinensis
Franch ở trên. Cây sinh trưởng rất chậm, khó trồng. Hiện đã trở nên cực hiếm,
nguy cơ bị tuyệt chủng rất cao.
Phân hạng: CR
A1c,d, B1+2b,c.
Biện pháp bảo vệ:
Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "đang nguy cấp"
(E) và Danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm 1) của
Nghị định số 32/2006/NĐ - CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ để nghiêm cấm khai
thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Bảo vệ điểm phân bố ở dãy Hoàng Liên
Sơn. Tiếp tục nghiên cứu để bảo tồn ngoại vi (Ex - situ) và khả năng nhân trồng.
Tài liệu dẫn:
Sách
đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 225.
