CHU SA LIÊN
CHU SA LIÊN
Aristolochia tuberosa
C.F. Liang & S.M. Hwang, 1975
Aristolochia
cinnabarina
C.Y.Cheng & J.L.Wu, 1987
Họ:
Mộc hương Aristolochiaceae
Bộ: Mộc hương Aristolochiales
Đặc
điểm nhận dạng:
Dây
leo nhỏ, sống nhiều năm.
Rễ củ thành chuỗi, to, nạc. Toàn thân, lá,
hoa không lông. Lá có cuống dài 7 - 14 cm, phiến lá chất màng, hình tim dạng tam
giác, cỡ 12 x 14 cm; chóp lá tròn hoặc tù, gốc lá lõm hình tim, có 5 - 7 gân
phát xuất từ
gốc lá; gân mạng không rõ. Hoa đơn độc hoặc
2 - 3 hoa thành cụm dạng tổng trạng ở nách lá hoặc ở gốc cành nhỏ. Hoa có cuống
dài khoảng 1,5 cm, có lá bắc nhỏ hình trứng. Bao hoa màu lam tím, dài 3,5 mm,
phần dưới dạng ống dài 1,5 cm, gốc phình thành hình cầu, đường kính 5 mm, đỉnh
phát triển thành dạng môi, môi trên hình tròn dài, cỡ 2 x 4 cm, có 5 gân, chóp
tròn có mũi lồi; môi dưới cực ngắn. Bao phấn hình trứng dài 1,5 mm; cột nhuỵ có
6 thuỳ ở đỉnh. Bầu hình trụ tròn dài 1 - 1,2 cm.
Quả nang hình trứng ngược, phần gốc thuôn
hẹp dần xuống liền với cuống, dài đến 7cm, có 6 cạnh lồi. Hạt nhiều, hình tam
giác.
Sinh học, sinh thái:
Mùa hoa tháng 3 - 4, quả tháng 4 - 7. Chồi gốc mọc hàng năm vào mùa xuân. Sau
khi bị chặt hoặc cắt, phần còn lại có khả năng tái sinh.
Cây ưa ẩm, ưa sáng và có thể hơi chịu bóng.
Mọc ở ven rừng núi đá vôi, thuộc vùng núi cao nhiệt đới; độ cao khoảng
1.500 m.
Phân bố:
Trong nước: Hà Giang (Đồng Văn: Phó Bảng), Lạng Sơn.
Nước ngoài:
Trung Quốc, Nhật Bản.
Giá
trị:
Nguồn gen quý, rất hiếm đối với Việt Nam. Rễ củ có tác dụng giảm đau, dùng làm
thuốc trị bệnh gan, phù thũng...
Tình trạng:
Phó
Bảng là điểm phân bố duy nhất đã biết ở Việt Nam, với số cá thể rất ít. Nơi mọc
ở chân núi gần nương rẫy, nên rất dễ bị rủi ro. Bị đe doạ tuyệt chủng cao.
Phân hạng:
EN
A1c,d
Biện pháp bảo vệ:
Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc
R). Cần điều tra xác định lại điểm phân bố ở Phó Bảng và lân cận, để
có kế hoạch bảo vệ. Thu thập về nghiên cứu trồng và bảo tồn ngoại vi (Ex situ).
Tài liệu dẫn:
Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 92.
