ÍCH MẪU

Leonurus japonicus Houtt., 1778

Leonurus altissimus Bunge ex Benth., 1834

Leonurus artemisia (Lour.) S.Y.Hu, 1974

Stachys artemisia Lour., 1790

Họ: Hoa môi Lamiaceae

Bộ: Hoa môi Lamiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ mọc đứng, cao 30 - 120 cm. Thân vuông, có rãnh dọc, có lông tơ ngắn; lá mọc đối, xẻ thùy chân vịt, 2 mặt đều có lông, lá ở phía dưới cành có mang cụm hoa nguyên hay xẻ 3 thùy hình đường, thường có 3 gân tập trung từ gốc, cuống lá dài 2 - 5 cm. Cụm hoa mọc thành từng vòng ở nách lá phía đỉnh cành. Lá bắc hình đường ngắn hơn dài, nhọn ở đỉnh, thường tập trung ở phía dưới của cụm hoa, Đài hình chuông dài 6 - 8 mm, rộng 2 - 2,5 mm, có lông ở ngoài, nhẵn ở trong, 5 gân dọc ống rõ, 5 thùy đài không bằng nhau, tạo thành 2 môi. Môi trên 3 thùy nhọn ngắn, môi dưới 2 thùy nhọn, dài hơn môi trên. Tràng màu tím hồng, dài 11 - 15 mm, có lông tơ ở phía ngoài, 2 môi. Môi trên 1 thùy dạng mũ, môi dưới 3 thuỳ với thùy giữa có khuyết. Nhị 4, hướng lên phía môi trên của tràng, không thò khỏi tràng, chỉ nhị nhẵn, bao phấn 2 ô song song. Bầu nhẵn, vòi nhụy xẻ 2 thùy ở đỉnh. Quả thuôn, có 3 góc dài cỡ 2,5 - 3 mm, đỉnh cụt, màu nâu sáng.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 9 - 6, mùa quả tháng 9 - 10, Đây là loài cây ưa sáng và ẩm, thích hợp với môi trường đất thịt và đất phù sa. Có trồng và mọc hoang ở dọc bờ sông, bãi hoang, ven đường.

Phân bố:

Lào cai (Sapa), Yên Bái (Yên Bình), Hà Giang (Hoàng Su Phì), Lạng Sơn (Chi Lăng, Lộc Bình), Hà Bắc, Hà Tây (Ba Vì, Bất Bạt), Hà Nội (Văn Điển), Hà Nam (Kim Bảng), Lâm Đồng (Đà Lạt), Tp Hồ Chí Minh (Chợ Quán).

Nước ngoài: Bangladesh, Borneo, Campuchia, Đông Himalaya Trung Quốc, Ấn Độ, Nội Mông, Nhật Bản, Jawa, Khabarovsk, Hàn Quốc, Lào, Đảo Sunda Nhỏ, Malaya, Maluku, Mãn Châu, Myanmar, Nansei-shoto, Nepal, Philippines, Primorye, Queensland, Sulawesi, Sumatra, Đài Loan, Thái Lan, Châu Phi, Châu Mỹ.

Giá trị sử dụng:

Cây dùng làm thuốc bổ huyết, chữa huyết áp cao, tiêu độc, kinh nguyệt không đều.

Tài liệu dẫn: Thực vật chí Việt Nam - Vũ Xuân Phương - tập 2 - trang 144.