Bức xúc nạn di cư tự do, phá rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé


Bản Nậm Khum, xã Chung Chải - một bản định cư của người Hà Nhì. Ảnh: N.H
Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé từ lâu đã được biết đến là vùng giàu tài nguyên, phong cảnh hoang sơ, là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Đến Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé, địa phận xã Chung Chải vào những ngày cuối tháng 5, khi rừng núi vừa như được “hồi sinh” sau những cơn mưa đầu mùa, càng cảm nhận cụ thể vẻ đẹp hoang sơ của vùng rừng núi này. Thế nhưng, khi được nghe, tìm hiểu về những gì những người di cư tự do đang tác động vào sự bình yên của Khu bảo tồn thiên nhiên quý giá này chúng tôi không khỏi xót xa: “máu” của rừng đang chảy!


Rừng đặc dụng bị tàn phá

Xã Chung Chải (giáp biên giới Việt - Lào) nằm ở phía tây bắc huyện Mường Nhé có diện tích tự nhiên 39.020ha. Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé thuộc địa phận xã (Khu bảo tồn) có diện tích 19.530 ha, chiếm 50% diện tích toàn xã là nơi phân bố nhiều động, thực vật quý hiếm. Khu bảo tồn có địa hình chia cắt mạnh, diện tích đồi núi có độ dốc lớn xen kẽ các thung lũng chạy dọc theo đầu nguồn các suối: Nậm Ma, Pa Ma, Pa Pơi, Nậm Pắt. Dãy núi có độ cao trung bình từ 700 – 1.500m, đất đai màu mỡ, thích hợp cho sản xuất nông – lâm nghiệp. Theo báo cáo của UBND xã Chung Chải và Ban chỉ huy Đồn biên phòng 405, từ cuối năm 2006, đầu năm 2007 trên địa bàn xã Chung Chải xuất hiện những tốp người di cư từ các xã trong, ngoài huyện vào khu vực đầu khe suối Khu bảo tồn. Lực lượng biên phòng đóng tại địa bàn cùng dân quân xã Chung Chải đã ngăn chặn song sau thời gian ngắn những tốp người nói trên quay trở lại với số lượng ngày càng đông. Đầu tháng 3/2007, các tổ tuần tra biên giới phát hiện 16 người đã làm lán ở trong rừng thuộc khu vực rừng bảo tồn giáp biên giới Việt – Lào. Tổ công tác đã lập biên bản vi phạm và yêu cầu những người cư trú bất hợp pháp di chuyển ra khỏi khu vực bảo tồn song những người này không chấp hành.

Ngay sau khi được báo cáo tình hình, UBND huyện Mường Nhé đã quyết định thành lập đoàn công tác giải quyết tình trạng dân di cư tự do vào xã Chung Chải. Qua kiểm tra, đoàn công tác xác định diện tích rừng bị xâm hại do dân di cư đốt phá gồm 165,057ha. Trong đó 158,076ha rừng trạng thái 1a, 1b, 1c cháy do bị đốt; 6,081ha rừng bị phát dọn để làm nương.


Kiên quyết ngăn chặn di cư tự do và phá rừng

Trong 10 ngày đầu tháng 4, các tổ công tác đã phát hiện và ngăn chặn trên 100 người di cư tự do vào khu vực mốc giới A­­3, A4, Tá Mù Cang và Si Cô Khồ. Bước đầu tốp người trên khai nhận đi khảo sát để đưa người thân vào định cư trong thời gian tới.

Nếu không ngăn chặn kịp thời, dân di cư tự do sẽ ồ ạt vào cư trú và phát, đốt rừng trái phép tại Khu bảo tồn, UBND huyện Mường Nhé đã xin ý kiến chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và quyết định thành lập Ban chỉ đạo giải quyết, ngăn chặn dân di cư tự do vào huyện. Các tổ công tác được Ban chỉ đạo huyện phân công tập trung ngăn chặn, vận động nhân dân đã di cư vào các điểm: Si Cô Khồ, Tá Mù Cang; đồng thời chốt chặn ở các điểm Nậm Pắt, Suối voi, Nậm San, Mường Toong, Quảng Lâm...

Bằng sự kiên trì bám “chốt” giữ rừng của lực lượng phối hợp, đến cuối tháng 4, số dân di cư tự do cư trú trái phép tại các điểm: Si Cô Khồ và Tá Mù Cang đã được đưa ra khỏi rừng đặc dụng thuộc Khu bảo tồn.

Theo quy chế “Bảo vệ rừng đặc dụng” được ban hành kèm theo Quyết định 186/2006/QĐ - TTg, trong phân khu bảo vệ của vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên, nghiêm cấm: các hoạt động làm thay đổi cảnh quan tự nhiên của khu rừng; các hoạt động làm ảnh hưởng đến đời sống tự nhiên của các loài động, thực vật hoang dã và các loại bảo tồn; khai thác tài nguyên sinh vật và các tài nguyên thiên nhiên khác... Theo đó, người dân di cư tự do phát rừng thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé làm nương đã vi phạm Quy chế “Bảo vệ rừng đặc dụng”.

Mặc dù việc di cư tự do đã được ngăn chặn kịp thời song thiệt hại về tài nguyên rừng là rất lớn. Một trong nhiều nguyên nhân khiến dân di cư tự do ồ ạt “đổ bộ” vào Khu bảo tồn là tình trạng thiếu đất sản xuất. Với đặc điểm đất rộng, người thưa, bình quân diện tích trên đầu người là 20,3ha, chất đất phù hợp cho phát triển nông – lâm nghiệp dự báo tình hình di cư tự do vào xã Chung Chải nói riêng và Mường Nhé nói chung sẽ diễn biến phức tạp và kéo dài. Nhưng thiếu đất sản xuất không có nghĩa là có thể tìm đất sản xuất ở bất cứ đâu và bằng bất cứ giá nào. Phá rừng đặc dụng để sản xuất lương thực sẽ làm mất cân bằng sinh thái, huỷ hoại tài nguyên, môi trường và gây mất trật tự an toàn xã hội.

Để ngăn chặn và từng bước giải quyết dứt điểm tình trạng di cư tự do, UBND huyện Mường Nhé sẽ phối hợp với các ban, ngành trong và ngoài tỉnh đưa số dân di cư tự do trái phép từ các huyện, tỉnh khác về quê cũ. Với dân di cư tự do nội huyện, huyện có hướng khảo sát, quy hoạch những điểm tái định cư để bố trí dân định canh định cư, ổn định cuộc sống.


Nguyên Hà