Trong khi các nhà khoa học tại Viện INRA Jouy-en-Josas, Pháp thông báo nhân bản phôi sao la 6 ngày tuổi, thì tại Việt Nam, nhóm các cộng sự khoa học thuộc Phòng Công nghệ Phôi, Viện Công nghệ sinh học, cũng đang nuôi phôi nhân bản 7-12 ngày tuổi từ các tế bào sao la trữ lạnh.


Phôi sao la 6 ngày tuổi.

Tuy các phôi nang này dừng phân chia sau 10-12 ngày tuổi vì chưa có tử cung phù hợp để nuôi tiếp, nhưng kết quả đã chứng tỏ thành công bước đầu trong công nghệ nhân bản của nước ta.


Tiến sĩ Bùi Xuân Nguyên, Trưởng phòng Công nghệ Phôi, Viện Công nghệ sinh học (Viện Khoa học và Công nghệ VN), trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết: "Trên thế giới, song song với phương pháp bảo tồn tại chỗ (in situ), còn có kiểu bảo tồn ex situ, nghĩa là bảo tồn tế bào, mô. Theo cách thứ hai này, người ta lấy các tế bào của sinh vật, cất trữ lạnh để phục vụ nhân giống. Tuy tại Đông Nam Á chưa chính thức có hệ thống bảo tồn áp dụng phương pháp thứ 2, nhưng chúng ta đã có ngân hàng đa dạng sinh học mini, đặt tại Phòng công nghệ Phôi. Đến nay ngân hàng đã có được tế bào của nhiều loài vật quý hiếm như sao la, mang lớn, gấu, hổ..."

Không phải đến bây giờ, mà từ năm 1999, nhóm nghiên cứu đã bắt tay vào việc nhân bản sao la và năm 2000 đã có được phôi nang đầu tiên. Tuy nhiên, công trình chỉ thực sự đẩy nhanh từ năm 2003, khi có sự hỗ trợ của dự án French Biodiva do Bộ Ngoại giao Pháp tài trợ.



Phôi sao la 11 ngày tuổi.
Tiến sĩ Nguyên, cho biết, công trình nhân bản sao la thuộc dự án French Biodiva có hai mục tiêu: 1- Giữ được nguồn gene và tạo phôi bằng phương pháp nhân bản vô tính; 2- Nghiên cứu cơ bản về quá trình lập trình của phôi nhân bản (hoạt động của bộ gene trong quá trình phát triển của phôi) và các cơ chế liên quan đến miễn dịch sinh sản trên mô hình phôi này, từ đó tìm cách cấy vào loài gần với nó.

Mục tiêu 1 đã đạt được sau khi các nhà khoa học tại Pháp và Việt Nam cùng nhân bản ra phôi sao la. Mục tiêu 2 đang được triển khai ở Pháp, trong đó có việc lập ngân hàng phôi của sao la, cấy thử vào các loài bò và dê.

Các nhà nghiên cứu Việt Nam đã thành công ở tất cả các bước trước của công nghệ nhân bản, như: Năm 1978 cấy phôi trên thỏ, 1980-1985 nghiên cứu cấy phôi bò, 1982 đông lạnh phôi thỏ, kỹ thuật đông nhanh, 1992 thụ tinh ống nghiệm,
1999 nhân bản.
Từ lúc tạo phôi nang cho đến khi nhân bản được nguyên vẹn con sao la là cả một chặng đường dài. Tiến sĩ Nguyên cho biết, vì không có trứng sao la, nên nhóm nghiên cứu phải tạo ra phôi hỗn hợp, nghĩa là cấy tế bào sao la vào trứng trâu bò hay trứng dê. Phôi sao la nuôi trong môi trường nhân tạo có tốc độ phát triển như phôi bò (nghĩa là phát triển thành phôi nang ở giai đoạn 7-8 ngày tuổi). Chúng lớn đến 10-12 ngày tuổi thì bị thoái hóa nếu không có môi trường tử cung phù hợp để nuôi tiếp. Muốn có sao la con, nhóm nghiên cứu cần cấy phôi vào cơ thể sao la cái. Theo cách này, phôi sẽ có khả năng phát triển cao, vì nó mang chủ yếu ADN của sao la. Song hiện nay, việc có được một con sao la để cấy phôi không khả thi lắm. Vì thế, nhóm nghiên cứu đang tìm hiểu cách thức để cấy phôi này vào các loài gần, như bò hoặc dê.


Cá thể sao la cho tế bào.
Tiến sĩ Nguyên giải thích, nhân bản sao la phức tạp hơn so với việc nhân bản các loài thú quý hiếm khác như bò gaur hay thậm chí cả bò xám, vì nếu có phôi của chúng người ta có thể cấy lên bò nhà, do chúng có họ hàng gần với nhau. Trong trường hợp sao la, xét về phân loại, đây là loài có vị trí giữa bò và dê, mặt khác, bản thân các đặc điểm sinh học của sao la như thời gian mang thai cũng còn chưa được biết rõ.

Trước mắt, trong khi chờ đợi kết quả cấy thử phôi sao la vào các loài khác tại Pháp, nhóm nghiên cứu tại Việt Nam đã tiến hành quan sát nhiễm sắc thể để kiểm chứng nghiên cứu trên phương diện tế bào học nhằm ổn định hóa quá trình tạo phôi của khỉ, sao la, bò... Các nhà khoa học cũng sẽ tìm cách lấy tế bào gốc của phôi sao la nhân bản. Việc này đã thực hiện được trên chuột và bò.

Tuy vậy, hy vọng có được một con sao la thực sự từ công nghệ nhân bản tại nước ta còn khá xa vời. Tiến sĩ Nguyên thừa nhận nghiên cứu nhân bản sao la là một quá trình lâu dài. Ngoài ra, ông cũng cho biết, cần có những dự án quốc tế để hỗ trợ hoạt động này, chứ nếu chỉ dựa vào kinh phí và kinh nghiệm từ phía Việt Nam thì sẽ không khả thi.

Thuận An