Giới thiệu cây Chò nước (Platanus kerrii) Việt Nam

Công ty SECOIN đang khai thác và chế biến vỏ cây Chò nước (Platanus kerrii Gagnep, tên thường gọi là Kerr’s Plane) là một loài cây “dị thường” thuộc chi Platanus (Tiêu Huyền), loài này chỉ có ở Việt nam và có thể cả ở Lào. Chi Platanus có nhiều loài, nhưng loài có nhiều tính chất độc đáo mà thế giới đang săn lùng là Platanus kerrii Gagnep (Chò nước). Từ vỏ cây thuộc loài Platanus người ta đã chiết xuất được Betulin và Betulinic acid là những hoạt chất rất quan trọng trong điều trị các bệnh hiểm nghèo. SECOIN có thể cung cấp thường xuyên vỏ cây Chò nước và bột vỏ cây Chò nước.

0. Khái niệm về Betulin và Betulinic acid

0.1 Betulin (sau đây viết tắt là B) và Betulinic Acid (sau đây viết tắt là BA) là các nguyên liệu quí hiếm và đắt tiền để sản xuất các dược phẩm dùng trong:
- điều trị ung thư và u bướu độc tính (ung thư gan, ung thư xương, da, vú,…)
- chống HIV (ngăn chặn sự phát triển của bệnh)
- chữa sốt rét, hạn chế phì đại tuyến tiền liệt, chống viêm nhiễm
- làm các mỹ phẩm cao cấp và thuốc chăm sóc da đặc biệt

Năm 1995, Emily Pisha và cộng sự là những người đầu tiên tìm ra hiệu ứng của BA chống lại sự phát triển của tế bào ung thư (xem Nature Medicine 1, 1046 - 1051 (1995). Năm 1996, Evers M. và cộng sự là những người tìm ra tác dụng của BA giúp ức chế sự phát triển của virus HIV-1 (xem Journal of Medicinal Chemistry, 1996 Mar 1;39(5):1056-1068). Từ bấy đến nay đã có trên 1500 bằng sáng chế liên quan đến B và BA. Trong cơ sở dữ liệu của SECOIN đang được lưu giữ vài chục bằng phát minh gần đây nhất.

0.2 Thông tin hóa thực vật (Phytochemicals):

B: Công thức phân tử: C30H50O2
CAS number: 473-98-3
Trọng lượng phân tử: 442.7168 [g/mol]
Công thức cấu trúc: xem hình vẽ bên

BA: Công thức phân tử: C30H48O3
CAS number: 472-15-1
Trọng lượng phân tử: 456.70032 [g/mol]
Công thức cấu trúc: xem hình vẽ bên

1. Nguồn gốc thực vật của Betulin và Betulinic acid

B và BA đều được chiết xuất từ các nguồn thực vật chính sau đây:

1.1 Một số loài trong chi Platanus (Tiêu Huyền):
- Platanus acerifolia (Aiton) Willd.
- Platanus orientalis L.
- Platanus occidentalis L.
- Platanus mexicana Moric.
- Platanus racemosa Nutt.
- Platanus wrightii S. Watson
- Platanus kerrii Gagnep (Kerr’s Plane)
Lưu ý: Các cây thuộc các loài khác nhau của chi Platanus (trừ Platanus kerrii Gagnep) thì có tương đối nhiều ở Bắc Mỹ và châu Âu (nguồn gốc ban đầu từ đảo Kos Hy lạp, có tên là Tree of Hippocrates, xem ảnh kèm theo). Các cây thuộc các loài khác nhau của chi Platanus (trừ Platanus kerrii Gagnep) thì có tương đối nhiều ở Bắc Mỹ và châu Âu (nguồn gốc ban đầu từ đảo Kos Hy lạp, có tên là Tree of Hippocrates, xem ảnh kèm theo), nhưng Platanus Kerrii (thuộc subgenus Castaneophyllum) thì chỉ có ở VN và Lào. Một số nhà khoa học gọi Chò nước là cây dị thường (anomalous) nên xếp nó vào một subgenus riêng, nó là cây thường xanh (evergreen) trong khi các cây platanus khác là deciduous (rụng lá theo mùa), một chùm thường có 9 quả. Theo Frank S. Santamour, Chò nước có lẽ là dấu tích cuối cùng của tổ tiên Platanus và đang được săn lùng gắt gao để nghiên cứu (“it could be the last remnant of the ancestors of Platanus and is eagerly sought after for further study” Frank said). Các hợp chất hóa học của vỏ Chò nước có giá trị cao hơn so với vỏ các cây Platanus khác (tên thường gọi là Plane Tree) như: Platanus acerifolia, Platanus orientalis, Platanus racemosa,..Vì Plane Tree là loài cây có tác dụng y học lớn nên có vài Thư viện trực tuyến về bệnh tật lấy tên gọi của Thư Viện là PlaneTree (ví dụ: Planetree Health Resource Center, PlaneTree Health Library), có bệnh viện ung bướu của Úc (Mount Nuclear Medicine) lấy hình lá cây Platanus làm logo của viện.

1.2 Một số loài trong chi Betula (Bu lô):
- Betula alba L. (chứa 25% B và 0,025% BA theo trọng lượng)
- Betula verrucosa Ehrh. (chứa 25% B theo trọng lượng)
- Betula papyrifera Marshall (chứa 5% - 18% B theo trọng lượng)
- Betula platyphylla Sukaczev (có sẵn ở Trung quốc và Nhật bản)
- Betula albosinensis Burkill
Tên thường gọi của vỏ cây Betula là Birch bark (vỏ Bu lô), mọc nhiều nơi trên thế giới, riêng ở Bắc Mỹ có sản lượng 230.000 tấn vỏ Bu lô mỗi năm. Nhưng B và BA chiết xuất từ vỏ Bu lô có giá thấp hơn hẳn (bằng 0.3% đến 0.6%) B và BA chiết xuất từ vỏ Platanus.
1.3 Một số loài trong các chi khác:
- Chi Arbutus L. (Dương mai), loài Arbutus menziesii Pursh
- Chi Zizyphus Mill. (Táo), loài Zizyphus jujuba Mill., Zizyphus mauritiana Lamk.
- Chi Picramnia Sw., loài Picramnia pentandra Sw.
Đang có ít thông tin về B và BA chiết xuất từ các loài này.

2. Giá thị trường của Betulin và Betulinic acid

2.1 Giá tại thị trường Mỹ (thông tin cập nhật đến 7/1/2009):
Hãng bán buôn BA (có lẽ lớn nhất tại Mỹ) là: A.G. Scientific, Inc (các chi nhánh chính là Kainic.com và Biochemicals.net.), sản xuất BA từ vỏ cây Platanus có độ tinh khiết 99.3%, được bán lẻ với giá là: 93 US$ / 25mg 285 US$ / 100mg Giá bán buôn khoảng 2,5 triệu US$ một kg.

2.2 Giá tại thị trường Trung quốc (thông tin cập nhật đến 7/1/2009):
Các nhà sản xuất chính B và BA tại Trung quốc là:
- Hangzhou New Asia International Co., Ltd
- Skyherb Technologies Co., Ltd.
- Fraken Biochem Co., Ltd.
- Zhou Xi Fen pharm chemical
- Shanghai Easybuyer Industry Co., Ltd.
- Jinan Haohua Industry Co., Ltd.
- Dayang Chemicals Co., Ltd.
- Hangzhou think chemical co., ltd. (thinkchem)
Sản phẩm B và BA của Trung quốc thường được chiết xuất từ vỏ cây Betula platyphylla Sukaczev, dùng dung môi Ethanol và có độ cặn dung môi quá lớn (1000 ppm), độ tinh khiết chỉ đạt 98%. Giá bán như sau: Với Betulin 98%: 565US$/kg - 1500US$/kg Với Betulinic acid 98%: 7260US$ /kg – 15.000US$/kg