GIẢO CỔ LAM

Gynostemma pentaphyllum (Thunb.) Makino, 1902.

Vitis pentaphylla Thunb. 1784.

Gynostemma pedata Blume, 1825.

Gynostemma pedata var. pubescens Gagnep. 1921.

Họ: Bầu bí Cucurbitaceae

Bộ: Bầu bí Cucurbitales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây dây leo, dài 80 - 120 cm, có tua cuốn, sống hằng năm. Lá mọc cách, cuống lá dài 3 - 4 cm, lá kép chân vịt dạng pêđal, gồm 5 - 7 lá chét; phiến lá chét cỡ 3 - 9 x 1,5 - 3 cm, mép lá có răng cưa. Cụm hoa dạng chuỳ thòng. Hoa nhỏ, mẫu 5, đơn tính khác gốc. ống bao hoa rất ngắn; cánh hoa rời nhau, dài 2,5 mm. Nhị 5, bao phấn dính thành đĩa. Bầu có 3 vòi nhụy. Quả khô, tròn, đường kính 5 - 9 mm, màu đen. Hạt 2 - 3, treo.

Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa tháng 7 - 8, có quả tháng 9 - 10. Mọc rải rác ở vùng núi đá vôi hoặc trên đất núi lửa, ở độ cao đến 2000 m. Tái sinh bằng thân và hạt.

Phân bố:

Trong nước: Lào Cai (Sapa), Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh (Móng Cái), Hoà Bình, Thừa Thiên - Huế, Kontum, Gia Lai.

Thế giới: Ấn Độ, Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Malaixia, Philippin, Inđônêxia.

Giá trị:

Toàn cây băm nhỏ, phơi khô, nấu nước uống, có tác dụng bổ dưỡng, cường tráng; dùng làm thuốc chữa viêm khí quản, viêm gan, viêm thận, loét dạ dày và hành tá tràng, giải độc, chữa ho và long đờm, chống bệnh béo phì.

Tình trạng:

Khu phân bố bị chia cắt (chủ yếu mọc trên núi đá vôi); thường xuyên bị khai thác (cắt toàn dây) tràn lan và quá mức (nhất là ở Cao Bằng, Lạng Sơn) để lấy nguyên liệu làm thuốc và bán qua biên giới Trung Quốc.

Phân hạng: EN A1a,c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Hạn chế việc khai thác kiểu diệt nguồn giống; nên tổ chức thu hạt gieo trồng ở vùng núi đá vôi để tạo nguồn nguyên liệu dùng trong nước và xuất khẩu.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam năm 2007 – Phần thực vật – Trang 164.