LÁT HOA

Chukrasia tabularis A. Juss. 1830.

Họ: Xoan Meliaceae

Bộ: Cam Rutales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ lớn, cao 25(30) m, đường kính 50 - 80(100) cm. Thân thẳng, thường có bạnh vè, cành nhiều, vỏ màu đen. Lá kép lông chim chẵn, dài 30 - 50 cm, có khi hơn, lá chét (7)10 - 16(20) đôi, phiến lá hình trứng - mũi mác, mép nguyên, cỡ 7 - 12 x 3 - 5 cm, đầu có mũi, gốc hình nêm không đều, nhẵn trừ ở nách gân mặt dưới, lá non màu đỏ. Cụm hoa hình chùy ở nách lá và đầu cành. Hoa lưỡng tính, màu trắng sữa. Cánh hoa 4 - 5. Chỉ nhị hợp thành ống, 8 - 10 bao phấn. Bầu có lông; núm hình trụ ngắn, có lông ở gốc. Quả gần hình cầu, 3 - 5 ô, cỡ 3,5 - 4,5 x 2,5 - 3,5 cm, mỗi ô có nhiều hạt. Hạt có cánh ở đỉnh.

Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa tháng 4 - 5(7), có quả tháng 10 - 12. Tái sinh bằng hạt và chồi. Mọc trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, thung núi đá vôi cùng với các loài Trai Garcinia fagraeoides, Nghiến Burretiodendron tonkinense, Gội Amoora gigantea ... ở độ cao 800 m trở xuống.

Phân bố:

Trong nước: Lai Châu (Mường Nhé), Sơn La, Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hoà Bình, Ninh Bình, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh và các tỉnh Tây Nguyên.

Thế giới: Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Malaixia.

Giá trị:

Cây gỗ quý, có vân vòng năm rất đẹp (nhất là gốc và rễ), màu đỏ sáng, cứng trung bình, ít co giãn, không mối mọt, rất được ưa chuộng trong kiến trúc và đóng đồ dùng gia đình như giường, tủ, bàn ghế, đồ mỹ nghệ xuất khẩu.

Tình trạng:

Loài bị khai thác nhiều và triệt để (đào tận gốc), diện tích rừng bị thu hẹp, suy giảm ít nhất 20% theo quan sát hiện nay và trong tương lai 5 - 10 năm tới. Đang bị đe doạ.

Phân hạng: Vu A1a,c,d+2d.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "không biết chính xác" (Bậc K). Đề nghị trồng ở các vườn thực vật, ven đường, mở rộng diện tích rừng trồng để bảo vệ nguồn gen và lấy gỗ để sử dụng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam năm 2007 - phần thực vật – trang 280.