HỒI NƯỚC

Limnophila rugosa (Roth) Merr., 1917

Herpestis rugosa Roth, 1821

Limnophila roxburghii sensu Hook. f., 1884

Họ: Hoa mõm sói Scrophulariaceae

Bộ: Hoa mõm sói Scrophulariales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ nằm rồi đứng, cao 10 - 50 cm. Thân tròn có lông tơ. Toàn cây có mùi thơm đặc trưng giống mùi tinh dầu hồi. Lá đơn mọc đối, hình trứng hay thoi - bầu dục, dài 3 - 9 cm, rộng 1 - 5 cm, chóp lá tù hay nhọn, gốc tròn thuôn hơi men xuống cuống, mép xẻ răng cưa nông, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông, nhất là trên gân, gân bên 6 - 10 đôi, cuống dài 1 - 2 cm. Cụm hoa ở nách lá phía đỉnh cành gần hình đầu, gần như không cuống, mang 1 - 7 hoa. Lá bắc giống lá, lá bắc nhỏ hình dùi. Đài dài 6 - 8 mm, có lông ở phía ngoài, 5 thuỳ không đều nhau, thuỳ phía trên to và dài hơn. Tràng tím - đỏ hay xanh lam, dài 13 - 15 mm, có lông phía ngoài, 5 thuỳ tạo thành 2 môi: môi trên 2 thuỳ, môi dưới 3 thuỳ. Nhị 4 không thò ra khỏi tràng, chỉ nhị đính trên ống tràng. Quả nang, hình trứng, dài 5 - 6 mm, rộng 2 - 3 mm bao trong đài. Hạt nhỏ màu đen.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa quả từ tháng 9 - 11. Cây gặp nơi sáng, ẩm. ở các bãi hoang, ruộng hoang, ven kênh rạch sông suối, ở độ cao đến 900 m.

Phân bố:

Trong nước: Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lạng Sơn (Tràng Định), Quảng Ninh (Tiên Yên), Phú Thọ (Ao Châu), Bắc Giang (Sơn Động), Hà Tây (Sơn Tây), Hoà Bình, Bình Định, Vĩnh Long, Cần Thơ.

Nước ngoài: Ấn Độ, Trung Quốc, Mianma, Thái Lan, Lào, Malaysia, Philippin, Indonesia.

Giá trị:

Cây cho tinh dầu thơm giống tinh dầu hồi. Còn được dùng làm thuốc chữa bệnh lậu, đau dạ dày, lợi tiểu, chữa mụn nhọt.

Tình trạng:

Cây mọc rải rác, cá thể không nhiều nếu khai thác không có kế hoạch sẽ dẫn đến tình trạng khan hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng.

Phân hạng: VU B1+2b.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc R). Cần khai thác có kế hoạch, nên khoanh lại một số khu để bảo tồn giống. Có thể gieo trồng trên đất lầy.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 337.