HÚNG CHANH

Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng

Coleus amboinicus Lour.

Coleus subfrutectosus Summerh.

Majana carnosa (Hassk.) Kuntze

Họ: Hoa môi Lamiaceae

Bộ: Hoa môi Lamiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ sông lâu, cao 30 - 70cm. Thân gần tròn, mập, ròn, có lông tơ dày. Lá hình trứng rộng hay gần tròn, cỡ 3 - 7 x 2 - 6cm; phiến lá dày dòn, chóp lá nhọn hay tù, gốc tròn hay cụt, mép lá xẻ răng cưa, cả hai mặt có lông ngắn. Gân bên 4 - 5 đôi, cuống lá dài 1 - 3cm. Cụm hoa dạng chùy ở tận cùng, dài 10 - 15cm, có lông. Lá bắc hình trứng rộng, không cuống, có lông, Đài hình chuông, dài 2,5 - 3mm, có lông tơ và điểm tuyến ở phía ngoài, 2 môi. Môi trên 1 thùy lớn, đứng không men xuống ống, môi dưới 4 thùy gần bằng nhau, quả đài đồng trưởng dài 5 - 6mm. Tràng màu tím nhạt dài 8 - 12cm, có lông ở phía ngoài, nhẵn ở bên trong, 2 môi. Môi trên 4 thùy nhỏ đứng, môi dưới 1 thùy lớn, lõm hình lòng thuyền.

Nhị 4, hơi thò khỏi tràng, hướng xuống phía dưới, chỉ nhị nhẵn, dính liền ở phía dưới và bao lấy vòi nhụy. Bao phấn chụm lại. Bầu nhẵn, vòi dài hơn nhị, đỉnh xẻ 2 thùy, Đĩa mật có thùy trước cao hơn bầu. Quả gần hình cầu, màu nâu.

Sinh học và sinh thái:

Ra hoa tháng 10 - 12 cây ưa sáng và ẩm, thường được trồng để lấy tinh dầu hoặc làm rau ăn.

Phân bố:

Trồng ở Hà Nội, Đồng Tháp và nhiều ở các tỉnh trong cả nước. Còn có ở ấn Độ, Inđônêxia, Philippin.

Giá trị sử dụng:

Cây có tinh dầu, làm gia vị, làm thuốc chữa ho, cảm sốt, ỉa chảy, hay để sát trùng. Tinh dầu có tác dụng ức chế mạnh các vi khuẩn. Cao nước có tác dụng ức chế sự phát triển của phế cầu khuẩn và tụ cầu vàng. Thường dùng trị cảm cúm, ho sốt do phong hàn, ho, hen, viêm họng, ho ra máu, nôn ra máu, chảy máu cam, ho gà, khản tiếng, côn trùng cắn. Ngày dùng 10-16 g, dạng thuốc sắc, thuốc xông, thường dùng lá tươi.

Tài liệu dẫn: Thực vật chí Việt Nam - Vũ Xuân Phương - tập 2 - trang 55,