LAN HÀI ĐÀI CUỐN

Paphiopedilum appletonianum (Gower) Rolfe, 1896.

Cypripedium appletonianum Gower, 1893.

Paphiopedilum appletonianum var. poyntzianum (O’Brien) Pfitz. 1903.

Họ: Phong lan Orchidaceae

Bộ: Phong lan Orchidales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ lâu năm, có 4 - 6 lá, mọc xoè ra. Lá hình thuôn - bầu dục, cỡ 15 - 25 x 2 - 4 cm, cả 2 mặt loang lổ các khoang màu lục nhạt và lục thẫm. Cụm hoa có cuống dài 20 - 50 cm, mảnh, thường mang 1 hoa. Lá bắc hình mác, dài cỡ 1,5 - 2,1 cm, mép có lông. Hoa rộng 6 - 10 cm, hơi có lông ở mặt ngoài lá đài; lá đài ở gần trục hoa màu lục nhạt với gân dọc màu lục thẫm, hình trứng, cỡ 2,7 - 4,5 x 2 - 3,2 cm; lá đài kia cùng màu, hình bầu dục, cỡ 2 - 3 x 1 - 1,5 cm; cánh hoa màu lục ở phần dưới với nhiều chấm màu đỏ thẫm, ở phần trên chuyển dần thành màu tía - hồng, hình thìa, cỡ 4,4 - 5,8 x 1,2 - 1,8 cm; môi màu nâu tía - nhạt với mạng gân thẫm hơn và mép màu nhạt hơn, dài cỡ 3,6 - 4,6 cm; nhị lép màu vàng, hình trứng ngược rộng, cỡ 0,7 - 0,9 x 0,8 - 0,9 cm; bầu dài 3 - 6 cm, có lông.

Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa tháng 3 - 5. Tái sinh bằng hạt. Mọc dưới tán rừng nguyên sinh rậm thường xanh nhiệt đới mưa mùa hỗn giao cây lá rộng - cây lá kim trên núi đá granit, ở độ cao 900 - 1900 m, thành nhóm nhỏ trên đất giàu mùn ở sườn gần đỉnh núi.

Phân bố:

Trong nước: Thừa Thiên - Huế (Phú Lộc: núi Bạch Mã), Đà Nẵng (Bà Nà), Kontum (Đắk Glei: núi Ngọc Linh; Kon Plông: Măng Đen, Măng Cành), Đắk Lắk (Krông Bông: núi Chư Yang Sinh), Khánh Hòa (núi Hòn Giao), núi Bì Đúp thuộc các tỉnh Ninh Thuận và Lâm Đồng.

Thế giới: Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaixia.

Giá trị:

Loài Hài khá hiếm, hoa có màu sắc khá đẹp nên được ưa chuộng để trồng làm cảnh làm đa dạng bộ sưu tập Hài cảnh.

Tình trạng:

Loài có khu phân bố không hẹp, nhưng nơi cư trú bị chia cắt rải rác với số lượng cá thể không nhiều. Từ vài năm gần đây bắt đầu bị thu hái để bán trồng làm cảnh chủ yếu ở trong nước. Mức độ thu hái không mạnh mẽ như đối với hầu hết các loài Hài khác, nên mới ở mức sắp bị tuyệt chủng.

Phân hạng: VU B1+2b,c,e.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (R), đã liệt kê vào Phụ lục 1 của công ước CITES và Danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng, nguy cấp, quý hiếm (nhóm 1) của Nghị định số 32/2006/ NĐ - CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 để nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Cần bảo tồn các quần thể còn sót lại ở các Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh, Thạch Nham, Chư Yang Sinh và Bì Đúp, đồng thời thu hạt để gieo ươm bảo tồn ngoại vi (Ex situ).