XUÂN TÔN

Xantonneopsis robinsonii Pitard, 1923

Họ: Cà phê Rubiaceae

Bộ: Long đởm Gentianales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây bụi, cao 1 - 4 m, vỏ thân hoàn toàn nhẵn; cành non hình 4 cạnh với 4 rãnh dọc. Lá có phiến hình thuôn hay mác, thót nhọn ở 2 đầu, dài 7 - 11 cm, rộng 1,5 - 4 cm, có 5 - 7 đôi gân bậc 2; cuống lá dài 3 - 5 mm. Cụm hoa là xim, mọc ở nách lá, dài 2 - 3,5 cm, trục bậc một dài 8 - 15 mm, trục bậc hai dài 3 - 5 mm, cuống hoa dài 3 - 5 mm. Hoa màu trắng, ống đài dài 3 mm, hình nón ngược, tận cùng bằng 5 thùy đài dài 0,5 mm, tròn đầu và có lông ở mép. ống tràng dài 3 mm, hình trụ, loe ra ở họng và có lông ở bên trong, tận cùng là 5 thùy tràng đài 1,25 mm, hình trứng, tròn đầu. Nhị không có chỉ nhị. Bầu 2 ô, mỗi ô có 2 noãn chồng lên nhau; vòi dài 3,5 mm, có lông ở nửa trên cùng như ở núm. Quả chưa biết.

Sinh học, sinh thái:

Cây mọc trong rừng ẩm nhiệt đới thường xanh mưa mùa, trên sườn núi, ở độ cao 600 - 700 m.

Phân bố:

Trong nước: Mới thấy ở Khánh Hòa (Nha Trang).

Nước ngoài: Chưa biết.

Giá trị:

Có lẽ là loài đặc hữu của Việt Nam, nguồn gen hiếm và độc đáo. Loài phân bố hẹp, đại diện duy nhất của chi Xantonneopsis ở Việt Nam (Nha Trang).

Tình trạng:

Loài phân bố hẹp, môi trường sống bị xâm hại do việc chặt phá rừng.

Phân hạng: VU A1a,c.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "bị đe dọa" (Bậc T). Đề nghị bảo vệ nghiêm ngặt những cá thể hiện có tại Nha Trang, phát hiện thêm nơi phân bố. Nghiên cứu trồng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 326.