TÔ SƠN SÁU CẠNH

Torricellia angulata Oliv., 1889

Torricellia intermedia Harms, 1900

Họ: Tô sơn Toricelliaceae

Bộ: Tô sơn Toricelliales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỏ, rụng lá, cao đến 10 m, đường kính thân đến 0,2m hay hơn nữa. vết lá rụng trên cành to. Lá mọc cách, có phiến ít nhiều hình 6 cạnh với gốc hình tim vì có 5 - 7 thùy rất nông, dài 5 - 13 cm, rộng 6 - 16 cm, nhẵn, mép lá có răng nông, có tuyến, có 5 gân xếp chân vịt. Cuống lá dài bằng phiến lá. Hoa đơn tính, khác gốc, nhỏ, đối xứng tỏa tròn. Cụm hoa đực là chùy mang nhiều hoa mọc thưa thớt, dài đến 18 cm, thõng, đài gồm 5 thùy ngắn. Tràng gồm 5 cánh hoa màu lục, có vết đỏ, hình bầu dục dài, đầu nhọn dài và cong và trong, nhị 5, nhụy lép 1 - 3. Cụm hoa cái dài đến 45 cm, đài hình ống, có 3 - 5 thùy nhỏ, không có cánh hoa. Bầu dưới, gồm 3 - 4 ô, vòi 3, dài 2 mm, quả hạch hình trứng, dài 6 mm.

Sinh học, sinh thái:

Mọc rất rải rác dưới tán rừng, ở độ cao khoảng 1500 m. Cây ưa sáng, ưa đất tốt. Mùa hoa tháng 5 - 6, mùa quả chín tháng 1 - 3 năm sau.

Phân bố:

Trong nước: Mới chỉ gặp ở một điểm thuộc tỉnh Lào Cai (Sapa).

Nước ngoài: Trung Quốc.

Giá trị:

Loài hiếm và độc đáo. Một trong 3 loài duy nhất của họ Toricelliaceae chỉ có một chi Toricellia và là một trong những bằng chứng quan trọng của mối quan hệ thực vật ở miền Đông á thuộc xứ Toàn Bắc.

Tình trạng:

Loài hiếm. Mức độ đe dọa: Bậc R. (theo Sách đỏ Việt Nam 1996)

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Là đối tượng bảo vệ nguyên vẹn trong tự nhiên củ khu rừng cấm núi Hoàng Liên Sơn. Cần gấp rút đưa vào trồng trong vườn thực vật.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2000 - phần thực vật - trang 285.