GIÁC ĐẾ TRUNG HOA

Goniothalamus chinensis Merr. et Chun, 1934

Họ: Na Annonaceae

Bộ: Na Annonales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỏ, cao 2 - 3 m, cành non gần như không có lông. Lá khá dai, thuôn hoặc hình bầu dục thuôn, dài 13 - 14 - 20 (25) cm, rộng (3)4 - 6 (7) cm, nhẵn ở cả hai mặt, đầu lá tù hoặc thành mũi ngắn, gốc lá hình nêm, gân bên khoảng 9 - 11 đôi, hơi rõ và vườn hợp ở gần mép lá, cuống lá dài 4 - 6 mm, không có lông. Hoa mọc đơn độc hoặc thành đôi, ở nách lá, cuống hoa dài 1 cm, mang 4 - 5 lá bắc nhỏ, ở gốc. Lá đài 3, xếp van, hình trứng nhọn đầu, dài và rộng chừng 6 mm. Cánh hoa 6, xếp van thành 2 vòng, những chiếc vòng ngoài hình mác rất nhọn đầu, dài 22 mm, rộng 6,5 mm. Cánh hoa vòng trong dài chừng 10 mm, nhọn, có móng hẹp ở gốc và hợp nhau ở đỉnh thành mũ chụp lên nhụy và nhị. Nhị nhiều, chỉ nhị rất rõ, trung đới dày, mào trung đới hình đĩa tròn đầu. Lá noãn nhiều, dài hơn nhị, bầu có lông trên khắp bề mặt; núm nhụy hình phễu loe rộng ở đỉnh, dài bằng bầu. Noãn 1 - 2. Phân quả hình trái xoan nhọn ở cả hai đầu, dài 12 mm, rộng 5 mm, trên cuống ngắn 3 - 4 mm, vỏ quả rất mỏng. Hạt 1, màu nâu, nhẵn.

Sinh học, sinh thái:

Mọc trong rừng cây lá rộng, rừng thưa, ở độ cao 1.000 - 1.200 m. Mùa hoa tháng 5 - 7, mùa quả chín tháng 8 - 9. Cây tái sinh bằng hạt.

Phân bố:

Trong nước: Mới chỉ thấy ở hai điểm là Hà Giang (bắc Quang, Đồng Tâm) và Quảng Ninh (đảo Ba Mùn).

Nước ngoài: Trung Quốc (Quảng Đông, đảo Hải Nam).

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm ở nước ta. Hà Giang và Quảng Ninh có thể là ranh giới phía Nam khu phân bố của loài.

Tình trạng:

Loài hiếm. Do môi trường sống của loài nằm trong vùng rừng bị khai thác, nên rất rễ bị nguy cơ mất hẳn ở nước ta.

Mức độ đe dọa: Bậc R (theo sách đỏ Việt Nam 2016)

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Khi tu bổ, phục hồi lại rừng ở vùng có loài này sinh sống, cần phát hiện để chừa lại và chăm sóc như một cây rừng để bảo vệ một nguồn gen hiếm.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 143.