HOÀNG ĐẰNG

Fibraurea recisa Pierre, 1885

Họ: Tiết dê Menispermaceae

Bộ: Mao lương Ranunculales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo nhỏ, sống nhiều năm, phân cành ít. Thân dài không xác định. Lá hình mác thuôn nhọn, dài 6 - 20 cm, rộng 3 - 10cm, chất da, nhẵn, gân 3 chiếc, gân giữa mang 3 - 4 đôi gân bên. Cuống lá dài 3 - 16 cm, nhẵn, cong ở gốc và ở đỉnh cuống. Cụm hoa dạng chùy phân nhánh, nhẵn, dài 30 - 40 cm, cong xuống. Các nhánh dưới dài hơn các nhánh trên. Hoa nhỏ, nhẵn, cuống rất ngắn. Hoa đực có 6 lá đài xếp 2 vòng: 3 lá đài vòng ngoài hình trái xoan hơi nhọn, 3 lá đài trong rộng hơn nhiều, hình bầu dục thuộn, rất cong. Cánh hoa 3, hơi rộng hơn lá đài vòng trong, dày và cong. Nhị 3, chỉ nhị rộng, cong, nhẵn, dài bằng bao phấn, đỉnh hơi rộng, có 2 tai ở bên. Hoa cái chưa thấy. Cụm quả cấu tạo như cụm hoa đực. Các nhánh phía gốc dài đến 20 cm, các nhánh trên dài 3 - 5 cm. Toàn bộ cụm quả dài 50 cm. Quả hình trái xoan, khi chín có màu vàng, mùi thơm, đường kính 1,5 cm.

Sinh học, sinh thái:

Cây sống dưới tán rừng thứ sinh, ở độ cao 10 - 200 m. Mọc trên đất cát lẫn đất đá. Cây ưa ẩm. Mùa hoa tháng 3 - 5, mùa quả chín tháng 4 - 6. Có thể tái sinh chồi trên thân già và ở rễ vào mùa xuân. Hiếm gặp cây cái, do có khả năng tái sinh bằng hạt hiếm hoi.

Phân bố:

Trong nước: Quảng Nam - Đà Nẵng (Đại Lộc, Trà My), Lâm Đồng (Bảo Lộc).

Nước ngoài: Trung Quốc, Lào, Campuchia.

Giá trị:

Toàn thân, rễ, lá được dùng làm thuốc. Rễ thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu tiện, chữa đinh nhọt, nóng tím, viêm ruột cấp tính, đau họng, viên kết mạc, đau mắt và bệnh hoàng đảm, chữa lị. Thân và lá sắc uống chữa đau lưng. Còn là nguồn nguyên liệu chiết palmatin.

Tình trạng:

Sẽ nguy cấp. Khu phấn bố đang bị thu hẹp do khai thác liên tục và do nạn phá rừng gây nên.

Mức độ đe dọa: Bậc V (theo sách đỏ Việt Nam 1996)

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cấm phá rừng của khu phân bố loài này và có kế hoạch khai thác luân chuyển để cây kịp tái sinh. Di thực một số ca thể về trồng tại Vườn giống của các khu vực gần nơi phân bố để bảo tồn nguồn gen.