VÀNG ĐẮNG

Coscinium fenestratum (Gaertn.) Colebr. 1822.

Menispermun fenestratum Gaertn. 1788

Coscinium maingayi Pierre, 1885

Họ: Tiết dê Menispermaceae

Bộ: Mao lương Ranunculales

Mô tả:

Dây leo thân gỗ to, mặt cắt ngang thân và rễ có màu vàng. Phiến lá hình trứng, lá mọc so le, có 3 - 5 gân, mặt trên màu xanh lục thẫm, mặt dưới có lông trắng bạc, dài 15 - 30cm, rộng 10 - 20cm. Cuống lá dài, đính vào trong của mép phiến lá. Hoa nhỏ, đơn tính, màu trắng đến phớt tím, tụ họp thành chùm xim ngắn ở nách lá (thường thấy ở những đọn thân đã rụng lá). Cụm hoa đực trông như một cái đầu nhỏ đính trên cuống, dài 1 - 4cm.

Mỗi nách có 10 - 20 cụm hoa mọc sát nhau. Bao hoa 6 mảnh, hình trứng, mặt ngoài có lông, mặt trong nhẵn. 6 nhị xếp thành hai vòng, chỉ nhị dài bằng bao phấn. Chùm quả dài 10 - 15cm, có 20 - 30 quả xếp sát nhau. Quả hạch hình cầu, đường kính 2 - 2,5cm, vỏ quả có lông mịn, thịt quả màu vàng, vị đắng.

Sinh học:

Mùa hoa quả tháng 1 - 5. Cây tái sinh bằng chồi từ gốc, sau khi thân cây bị chặt.

Nơi sống và sinh thái:

Cây mọc hoang trong rừng từ vĩ tuyến 16 trở vào (từ vĩ tuyến 17 trở ra bắc chưa tìm thấy), ở độ cao 700 - 1000 m, nơi đất có độ mùn cao.

Phân bố:

Việt Nam: Quảng Nam - Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định, Gia Lai, Đắc Lắc, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Bình Thuận, Sông Bé, Đồng Nai, Tây Ninh.

Thế giới: Ấn Độ, Xrilanca, Lào, Campuchia, Malaixia.

Giá trị:

Toàn cây chứa berberin (một kháng sinh thực vật qúi),đặc biệt trong thân già và rễ có 3 % berberin.

Tình trạng:

Sẽ nnguy cấp. Do khai thác quá mức và không có kế hoạch, không được bảo vệ và có nguy cơ bị cạn kiệt, có thể mất giống. Mức độ đe dọa Bậc V.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cần khoanh vùng bảo vệ tự nhiên và có kế hoạch tái sinh, trồng trọt để lấy nguyên liệu làm thuốc.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 103.