MẠY CHÂU

Carya tonkinensis Lecomte, 1921

Họ: Hồ đào Juglandaceae

Bộ: Hồ đào Juglandales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ, trung bình, rụng lá, cao 15 - 25 (30) m, đường kính 30 - 70cm, vỏ nâu xám hay xanh thẫm, cành non có vảy vàng. Lá kép lông chim lẻ, cỡ 15 - 25 x 5 - 7 cm; lá chét mọc đối, gần như không cuống; phiến lá hình bầu dục - mũi mác, đầu có mũi nhọn, gốc hình nêm, mép khía răng; gân bên 15 - 20 (25) đôi. Hoa đơn tính. Cụm hoa đực 2 - 3 bông, hình đuôi sóc ở đầu cành. Hoa đực: cuống dài 5 mm, bao hoa 2 - 3 thùy không đều, 5 - 6 nhị. Cụm hoa cái ngắn, ít hoa. Hoa cái: bao hoa hình chén, 4 răng không đều, mặt ngoài có lông; bầu dưới, gần như không vòi nhụy, núm nhụy 2. Quả hạch hình cầu, đường kính 2,4 - 2,8 cm, dẹt 2 đầu, khi chín vỏ quả ngoài nứt thành 4 mảnh, nhân cứng nứt thành 2 mảnh.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 3 - 4, quả chín tháng 7 - 8. Tái sinh bằng hạt. Mọc rải rác trong rừng thường xanh hay nửa rụng lá trên đất ẩm dày thoát nước tốt, ở độ cao 500 - 1.200 m.

Phân bố:

Trong nước: Sơn La (Quỳnh Nhai, Mườmg La, Thuận Châu, Thị xã Sơn La, Yên Châu, Mộc Châu).

Nước ngoài: Ấn Độ, Trung Nam Trung Quốc, Đông Nam Trung Quốc, Lào, Thái Lan.

Giá trị:

Gỗ hồng tốt, dùng trong xây dựng và làm dụng cụ gia đình. Hạt cho dầu béo, vỏ quả chế than hoạt tính.

Tình trạng:

Loài có khu phân bố hẹp, bị khai thác và diện tích rừng giảm sút trên 20% hiện tại và trong tương lai 5 - 10 năm tới. Loài sẽ nguy cấp.

Phân hạng: VU A1a,c,d+2d, B1+2a.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "sẽ nguy cấp" (Bậc V). Đề nghị khoanh bảo vệ ở rừng du lịch sinh thái Chiềng Sinh (Thị xã Sơn La).

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 240.