SƠN DỊCH

Aristolochia indica L., 1753

Aristolochia lanceolata Wight, 1858

Họ: Mộc hương Aristolochiaceae

Bộ: Mộc hương Aristolochiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây thân thảo sống nhiều năm, mọc leo, thân dài, nhỏ, gốc hoá gỗ. Kích thước lá: 3,8 - 10x1,3 - 2,5 cm, đến 10 - 12,5x7,5 cm. Phiến lá hình trứng ngược hay trái xoan thuôn; chóp lá thường tù, có khi nhọn; gốc lá gần bằng, tròn hoặc lõm dạng tim. Cụm hoa có 2 - 3 hoa ở nách lá. Lá bắc nhỏ hình bầu dục hay hình mác, có mũi nhọn, đối diện với cuống hoa. Bao hoa nhẵn, màu trắng xanh, dài 3 - 8cm, có túi hình cầu ở gốc, phần trên thót lại thành ống hình trụ, đỉnh trải rộng thành môi. Nhị 6. Bầu 6 ô. Quả nang hình trứng rộng hoặc dạng đầu thuôn, dài 3,8 - 5 cm, tự mở 6 van từ phía cuống quả. Hạt hình tam giác, có cánh, sần sùi ở cả 2 mặt.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 5, có quả tháng 6 - 9. Tái sinh chồi ở thân vào mùa xuân. Cây mọc trên đất rừng, sống dưới tán rừng thưa, ưa ẩm, mát, ở độ cao 500 - 700 m. Trước kia có trồng ở Thảo Cầm Viên (Sài Gòn), nay không còn.

Phân bố:

Trong nước: Gia Lai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Nước ngoài: Ấn Độ, Srilanka.

Giá trị:

Loài hiếm, được dùng làm thuốc trị bệnh đường ruột trẻ em, hạt chống viêm; rễ dùng trị bệnh sốt định kỳ, thuỷ thũng, bạch hầu, đau bụng.

Tình trạng:

Loài có khu phân bố chia cắt. Trong số các điểm phân bố trước đây thì điểm ở Bình Dương (Thủ Dầu Một) và Sài Gòn (Thảo Cầm Viên) nay không tìm thấy do rừng bị tàn phá.

Phân hạng: VU A1c

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc R). Đề nghị đưa vào trồng tập trung để bảo vệ và nghiên cứu nhân giống vì là loài cực hiếm.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 90.